simplificator-babel 0.0.4 → 0.1.0

data/lib/data/udhr_txt/udhr_ltz.txt

@@ -1,218 +0,0 @@
-Universal Declaration of Human Rights - Luxembourgeois
-© 1996 – 2009 The Office of the High Commissioner for Human Rights
-This plain text version prepared by the “UDHR in Unicode”
-project, http://www.unicode.org/udhr.
----
-
-UNIVERSAL - DEKLARATIOUN VUN DE MËNSCHERECHTER
-      PRÄAMBEL
-      Well d'Unerkennong vun der Dignitéit, déi all Mêmber vun der Mënschefamill gebuer as, a vu sénge gläichen an onersetzleche Rechter de Fëllement vun der Fräiheet, der Gerechtegkeet an dem Fridden an der Welt as,
-      Well et do, wou d'Mënscherechter nët unerkannt an nët respektéiert gin, zu barbareschen Akte koum, déi d'Gewësse vun der ganzer Mënschheet revoltéieren a well d'Schafe vun enger Welt, an deer d'Mënschen d'Fräiheet vum Wuert a vum Glaf hun, an deer se fräi si vu Fuurcht an Nout, als dem Mënsch säin héchst Striewe proklaméiert gouf,
-      Well et haaptsächlech drëm geet fir duerch e Rechtssystem Hand iwwer d'Mënscherechter ze halen an datt de Mënsch doduerch nët forcéiert gët fir säi leschten Auswee an der Revolt géint d'Tyrannei an d'Ënnerdrécktgin ze sichen,
-      Well et haaptsächlech drëm geet fir d'Entwécklong vun de frëndschaaftleche Relatiounen tëscht den Natiounen z'encouragéieren,
-      Well an der Charta d'Vëlleker vun de Vereenten Natiounen op en Neits hire Glaf an d'Grondrechter vum Mënsch, an d'Dignitéit an an de Wäert vun der mënschlecher Persoun, an d'Gläichheet vun de Rechter vu Mann a Fra proklaméiert a sech dofir entscheed hu fir dem zoziale Fortschrëtt de Virzock ze gin a besser Lieweskonditiounen a méi enger grousser Fräiheet ze schafen,
-      Well d'Mëmberstate sech verflicht hu fir an Zesummenaarbecht mat der Organisatioun vun de Vereenten Natiounen dofir ze suergen, datt d'Mënscherechter an d'Grondfräiheten allgemeng respektéiert a realiséiert gin,
-      Well eng an déi selwecht Opfaassong iwwer dës Rechter a Fräiheten aus der Mooss wichteg as fir dëst Engagement voll a ganz kënnen duerchzeféieren,
-      PROKLAMÉIERT D'GENEROLVERSAMMLONG:
-      Dës UNIVERSAL-DEKLARATIOUN VUN DE MËNSCHERECHTER, déi als en allgemengt Ideal vun all Vollek an all Natioun soll ugestrieft gin aus deem Grond, datt all eenzele Mënsch an all Organ vun der Gesellschaft, ëmmer am Geescht vun dëser Deklaratioun, sech ustrenge fir duerch den Unterrécht an d'Erzéiong de Respekt vun dëse Rechter a Fräiheten z'entwécklen an no an no duerch Mesüren um nationalen an internationale Plang hir Unerkennong ze sécheren, datt d'Populatiounen aus de Mêmberstate selwer an déi aus Gebitter, déi ënner hirer Geriichtsbarkeet stin, en allgemengen a gudde Gebrauch dervu kënnen maachen.
-   
-      Artikel 1
-      All Mënsch kënnt fräi a mat deer selwechter Dignitéit an dene selwechte Rechter op d'Welt. Jiddereen huet säi Verstand a säi Gewësse krut an soll an engem Geescht vu Bridderlechkeet denen anere géintiwwer handelen.
-   
-      Artikel 2
-      Jidderee kann all déi Rechter an all déi Fräiheten, déi an dëser Deklaratioun proklaméiert sin, fir sech verlaangen an dat ouni Ënnerscheed sief et vu Rass, Hautfaarf, Geschlecht, Sprooch, Relioun, politesche odder anerer Iwwerzegong, nationalem odder zozialem Urspronk, Verméigen, Gebuurt odder soss enger Situatioun.
-      Et duerf do dernieft och keen Ennerscheed gemat gin, dee mam politeschen, rechtlechen odder internationale statut vun deem Land odder deem Gebitt begrënnt gët, aus deem eng Persoun hierstaamt, egal ob dëst Land odder dëst Gebitt onofhängeg, ënner engem Mandat, nët autonom odder séng Souveränitéit an irgendenger Form begrenzt as.
-   
-      Artikel 3
-      All Mësch huet Recht op d'Liewen, op d'Fräiheet an op d'Secherheet vu sénger Persoun.
-   
-      Artikel 4
-      Kee Mënsch daarf a Sklaverei odder a Kniechtschaaft gehal gin; d'Sklaverei an de Sklavenhandel sin an all hire Forme verbueden.
-   
-      Artikel 5
-      Keen duerf gefoltert an och kee grausam, onmënschlech, onwiirdeg bestrooft a behandelt gin.
-   
-      Artikel 6
-      Jiddereen huet iwwerall d'Recht op Unerkennong vu sénger juristescher Perséinlechkeet.
-   
-      Artikel 7
-      D'Mënsche sin alleguer gläich virum Gesetz a si hun ouni Ënnerscheed Recht op dee selwechte Schutz vum Gesetz. Alleguer hu se Recht op dee selwechte Schutz géint all Diskriminatioun, déi dës Deklaratioun géing verletzen a géint all Provokatioun zu esou enger Diskriminatioun.
-   
-      Artikel 8
-      All Mënsch huet d'Recht fir bei denen zoustännegen nationale Geriichter en effektive Recours géint déi Akten ze man, déi d'fundamental Rechter, déi him duerch d'Konstitutioun odder duerch d'Gesetz zoustin, verletzen.
-   
-      Artikel 9
-      Kee Mënsch duerf arbiträr verhaft, agesat odder ausgewise gin.
-   
-      Artikel 10
-      All Mënsch huet d'Recht, a voller Gläichheet, datt séng Saach, säin Uleies gerecht an öffentlech virun engem onofhängegen an onparteiesche Geriicht zur Sprooch kënnt, dat iwwer séng Rechter a Flichten an iwwer d'Berechtegong vun all Uklo, déi a Strofsaache géint e gefouert gët, entscheet.
-   
-      Artikel 11
-      
-         
-            All Mënsch, dee wéinst engem strofbaren Akt ugeklot gët as esou laang als onschëlleg unzegesinn, bis séng Schold gesetzlech an am Verlaf vun engem öffentleche Prozess nogewisen as, an deem e mat Sécherheet op all néideg Garantië fir séng Verdedegong konnt rechnen.
-         
-         
-            Keen duerf veruurtelt gi fir Saachen, déi e gemat odder ënnerlooss huet, déi an deem Ament, wou dat geschitt as, no nationalem an internationalem Recht keng strofbar Akte woren. Och duerf kee méi eng héich Strof kréie wi déi, déi an deem Ament applizéiert gouf, an deem de strofbaren Akt geschitt as.
-         
-      
-   
-      Artikel 12
-      An enger Persoun hiirt Privatliewen, hir Famill, hir Wunnéng odder hir Korrespondenz duerf sech nët arbiträr agemëscht, an hir Éier an hire gudde Ruff och nët ugetaascht gin. All Mënsch huet d'Recht op de Schutz vum Gesetz géint esou en Amëschen an Untaaschten.
-   
-      Artikel 13
-      
-         
-            All Mënsch huet d'Recht fir fräi bannent de Grenze vun all Stat ze zirkuléieren a séng Residenz ze wielen.
-         
-         
-            All Mënsch huet d'Recht fir all Land ze verloossen, och säin egent, an nees a säi Land heemzekommen.
-         
-      
-   
-      Artikel 14
-      
-         
-            All Mënsch huet d'Recht fir, wann e verfollegt gët, Asyl an anere Länner ze sichen a Gebrauch dovunner ze maachen.
-         
-         
-            Op dëst Recht ka sech nët beruff gin am Fall vun Ukloen, déi reell op engem Verbrieche vum allgemenge Recht an op Handlonge fundéieren, déi géint d'Ziler an d'Grondsätz vun de Vereenten Natioune verstoussen.
-         
-      
-   
-      Artikel 15
-      
-         
-            All Mënsch huet d'Recht op eng Nationalitéit.
-         
-         
-            Séng Nationalitéit duerf kengem Mënsch arbiträr entzu gin, och nët dat Recht fir séng Nationalitéit ze changéieren.
-         
-      
-   
-      Artikel 16
-      
-         
-            Wa Mann a Fra am Alter si fir sech ze bestueden, hu se d'Recht fir dat ze maachen an eng Famill ze grënnen ouni iirgendeng Restriktioun wat d'Rass, d'Nationalitéit odder d'Relioun ugeet. Si hu beim Bestiednes, am Bestiednes a bei sénger Opléisong déi selwecht Rechter.
-         
-         
-            D'Bestiednes duerf nëmme mat der fräier a voller Awëllegong vum Brautpuer geschloss gin.
-         
-         
-            D'Famill as dat natiirlecht a fundamentaalt Element vun der Gesellschaft a si huet d'Recht op de Schutz vu Gesellschaft a Stat.
-         
-      
-   
-      Artikel 17
-      
-         
-            All Mënsch huet d'Recht, eleng an och mat aneren zesummen, op Egentom.
-         
-         
-            Säin Egentom duerf kengem Mënsch arbiträr entzu gin.
-         
-      
-   
-      Artikel 18
-      All Mënsch huet d'Recht op Gedanke-, Gewëssens- a Reliounsfräiheet; an dësem Recht mat dran as d'Fräiheet fir séng Relioun odder séng Iwwerzegong ze änneren, grad esou wéi d'Fräiheet fir séng Relioun a séng lwwerzegong eleng odder mat aneren ze manifestéieren, sief et an der Öffentlechkeet odder privat, duerch den Unterrécht, d'Praktizéieren, de Kultus an d'Feiere vu Riten.
-   
-      Artikel 19
-      All Mënsch huet d'Recht op eng fräi Menong a fir se fräi auszedrécken, an deem och d'Recht mat dran as op eng Menong fräi vu Fuurcht an dat Recht fir Informatiounen an Iddiën ze sichen, ze kréien an ze verbrede mat all dene Mëttele fir sech auszedrécken, déi et gët an ouni sech mussen u Grenze vu Länner ze halen.
-   
-      Artikel 20
-      
-         
-            All Mënsch huet d'Recht op Versammlungs- a Verenegongsfräiheet am friddleche Sënn.
-         
-         
-            Keen duerf an eng Verenegong gezwong gin.
-         
-      
-   
-      Artikel 21
-      
-         
-            All Mënsch huet d'Recht fir un den öffentlechen Ugeleënhete vu séngem Land matzewiirken, sief et direkt odder duerch fräi gewielt Vertrieder.
-         
-         
-            All Mënsch huet d'Recht fir ënner gläiche Konditiounen an d'öffentlech Fonktioune vu séngem Land eranzekommen.
-         
-         
-            De Vollekswëllen as d'Grondlag vun der Öffentlecher Gewalt hirer Autoritéit; dee Wëlle muss sech an éierleche Walen, déi periodesch ofzehale sin no engem gläichen an allgemenge Walrecht, a geheime Walen odder an enger gläichwäerteger Prozedur, déi fräi Wale garantéiert, auszedrécken.
-         
-      
-   
-      Artikel 22
-      All Mënsch huet als Mêmber vun der Gesellschaft d'Recht op zozial Sécherheet; en as berechtegt fir an de Genoss vun de wirtschaftlechen, zozialen a kulturelle Rechter ze kommen, déi fir séng Dignitéit an d'fräi Entwécklong vu sénger Perséinlechkeet néideg sin, dat alles duerch en nationalen Effort an eng international Zesummenaarbecht an an engem Mooss, wéi d'Organisatioun an d'Ressource vun all Land et ausweisen.
-   
-      Artikel 23
-      
-         
-            All Mënsch huet d'Recht op Aarbecht, op d'fräi Wiel vu sénger Aarbecht, op Aarbechtskonditiounen, déi gerecht sin an zefridde stellen an op de Schutz géint de Chômage.
-         
-         
-            Jiddereen huet ouni Diskriminatioun d'Recht op de selwechte Loun fir déi selwecht Aarbecht.
-         
-         
-            Jiddereen, dee schafft, huet d'Recht op e gerechten an ordentleche Loun, deen him selwer a sénger Famill eng Existenz op der Basis vun der mënschlëcher Dignitéit séchert an deen, wann néideg, duerch all aner zozial Mesüre gestäipt gët.
-         
-         
-            All Mënsch huet d'Recht fir mat anere Leit Beruffsorganisatiounen ze grënnen a fir séng Intressen ze verdedegen dranzegoen.
-         
-      
-   
-      Artikel 24
-      All Mënsch huet d'Recht op Rou a Fräizäit a besonnesch op eng räsonnabel begrenzten Dauer vun der Aarbechtszäit an op periodeschen a bezuelte Congé.
-   
-      Artikel 25
-      
-         
-            All Mënsch huet d'Recht op e Liewesniveau, deen duergeet fir him selwer a sénger Famill d'Gesondheet an d'Gutt-Ergoen, besonnesch d'Narong, d'Kleder, d'Wunneng, d'medezinesch Fleg an déi néideg zozial Déngschter ze garantéieren; en huet d'Recht op Sécherheet am Fall vu Chômage, Krankheet, Invaliditéit, als Witfra odder Witmann, am Alter an an anere Fäll, wou en d'Mëttele fir säi Liewesënnerhalt nët méi huet duerch Ëmstänn, déi onofhängeg si vu séngem Wëllen.
-         
-         
-            Mamm a Kand hun d'Recht op speziell Hëllef a Bäistand. D'Kanner alleguer, ob se am odder nët am Bestiednes gebuer gin, kommen an de Genoss vun deem selwechten zoziale Schutz.
-         
-      
-   
-      Artikel 26
-      
-         
-            All Mënsch huet d'Recht op Bildung. Den Unterrécht muss op d'mannst fir d'Elementar- an d'Grondschoule gratis sin. Den Elementarunterrécht as obligatoresch. Den techneschen an de Beruffsunterécht musse verallgemengert sin. Den héiere Studium muss jidderengem mat dene selwechte Rechter an op der Basis vu sénge Leeschtungen opstoen.
-         
-         
-            D'Bildung soll déi voll Entwécklong vun der mënschlecher Perséinlechkeet a méi e grousse Respekt vun de Mënscherechter an de Grondfräiheten uviséieren. Si soll de Versteesdemech, d'Toleranz an d'Frëndschaaft tëscht allen Natiounen an alle Gruppe vu Rassen a Relioune grad esou favoriséiere wéi d'Entwécklong vun de Vereenten Natiounen hiren Aktivitéite fir d'Erhale vum Fridden.
-         
-         
-            D'Elteren hu virewech d'Recht fir de Genre vun de Kanner hirer Bildung ze wielen.
-         
-      
-   
-      Artikel 27
-      
-         
-            All Mënsch huet d'Recht fir fräi un der Kommunotéit hirem kulturelle Liewen deelzehuelen, an de Genoss vun der Konscht ze kommen a vum wësseschaaftleche Fortschrëtt a vun allem, wat sech doraus u Guddem ergët, ze profitéieren.
-         
-         
-            Jiddereen huet d'Recht op de Schutz vun de moraleschen a materiellen Intressen, déi aus jidfer wësseschaaftlecher, literarescher odder artistescher Produktioun entstin, vun deer hien den Auteur as.
-         
-      
-   
-      Artikel 28
-      All Mënsch huet d'Recht op eng zozial an international Uerdnong, an deer sech déi Rechter a Fräiheten, déi an dëser Deklaratioun opgezielt gin, voll kënnen auswiirken.
-   
-      Artikel 29
-      
-         
-            All Mënsch huet Flichte vis-à-vis vun der Kommunotéit, an deer eleng déi fräi a voll Entwécklong vu sénger Perséinlechkeet méiglech as.
-         
-         
-            Am Gebrauch vu sénge Rechter an am Genoss vu sénge Fräiheten as jiddereen nëmmen dene Limiten ënnerworf, déi d'Gesetz eenzeg an eleng dofir virgesäit, datt d'Unerkennong an de Respekt vun aneren hire Rechter a Fräihete gesechert sin a fir engem gerechten Usproch op Moral, op öffentlech Uerdnong an op en allgemengt Wuel an enger demokratescher Gesellschaft z'entspriechen.
-         
-         
-            Dës Rechter a Fräiheten duerfen a kengem Fall am Widdersproch mat de Vereenten Natiounen hiren Ziler a Prinzippie stoen.
-         
-      
-   
-      Artikel 30
-      Keng Bestëmmong vun dëser Deklaratioun duerf esou ausgeluegt gin, datt e Recht fir e Stat, eng Grupp odder en eenzele Mënsch dra wär fir sech un Aktivitéiten ze gin odder Akten duerchzeféieren, déi drop erauslafe fir d'Rechter an d'Fräiheten, déi dra genannt sin, ëmzestoussen.
-   

data/lib/data/udhr_txt/udhr_lua.txt

@@ -1,219 +0,0 @@
-Universal Declaration of Human Rights - Luba-Kasai
-© 1996 – 2009 The Office of the High Commissioner for Human Rights
-This plain text version prepared by the “UDHR in Unicode”
-project, http://www.unicode.org/udhr.
----
-
-
-    Dimanyisha Kudi Bukwa Bisamba Bya Buloba Bujima Pa Makokeshi A Muntu Yonsu
-    Mu matuku 10 a ciswamune (ngondu wa dikumi ne mwibidi) wa cidimu cya 1948, Cifufu cinene cya Nsangilu wa bukwa-bisamba (ONU) cyanyishile ne cilejele patoke mapangadika mangata kudi bukwa-bisamba pa makokeshi a muntu yonso atudi tufunda aa. Kunyima kwa dyenjibwa dya bwalu bwa cikuma ebu, bena cifufu eci bakalomba ditunga ne ditunga dyonsu bwa kwenza mwadi monsu bwa kumwangalaja Mapangadika aa kudi bantu ku diabanya, dialamika ku bimana bwa bantu bonsu baamone, kudiabala ne diumvwija mu tulaasa tupwekele ne tubandile, kakuyi kansungansunga ka cididi cya misoko ne matunga.
-  MAPANGADIKA MANGATA KUDI BUKWA-BISAMBA BYA BULOBA BUJIMA PA MAKOKESHI A MUNTU YONSU
-    MBANGILU
-    Pa kumona ne, kwitaba se bantu bonsu ba pa buloba badi ne buneme ne makokeshi amwe ne a kashidi ke nshindamenu wa budikadidi, bwakane ne bupole pa buloba bujima;
-    Pa kumona ne, dibenga kumanya ne dipepeja dya makokeshi a muntu bidi bifikisha ku ngenzelu mishadile idi mwa kunyengabaja myoyi ya munda ya bantu; pa kumona ne kufikisha bantu ku nsombelu udibo mwa kwikala bakula ne biitaba cidibo baswe, kabayi ne bowa anyi lutatu ke kiipacila kanene ka muntu yonso;
-    Pa kumona ne bidi bikengela kwenza mikenji idi mwa kukuba makokeshi a muntu yonsu ne kubenga kufikisha bantu ku ditombokela dya bukalenge bwa cinyangu ne bushipyanganyi,
-    Pa kumona ne matunga a Nsangila wa Buka-bisamba (ONU) adi mashindike ditaba dyawu mu makokeshi mashindame ne mushinga wa muntu yonso mu bobumwe bwa makokeshi a balume ne bakaji, mu dyangata mapangadika a kutungunuja nombelu mulenga wa bantu mu budikadidi;
-    Pa kumona ne ditunga ne ditunga dyonsu, pamwe ne Nsangilu wa Bukwa-bisamba mbangate maangadika a kunemeka ne kwitaba makokeshi ne budikadidi bwa muntu yonsu;
-    Pa kumona ne bwa kukumbaja mapangadika aa, bidi bimpe bantu bonsu bikale ne ngumvwilu umwe wa budikadidi ne makokeshi aa;
-    Cifufu cinene nya Nsangilu wa bukwa-bisamba cidi cikobola Mapangadike pa makokeshi a Muntu yonsu aa bu kipacila ka bisamba ne bukwa matunga bwa se bantu bonsu pamwe ne bulongolodi bonso bwa bantu kabayi bapwa Mapangadika aa moyo, benze mwabu monsu bwa kutungunuja dinemeka mine Mapangadika aa ne budikadidi ku dilongesha bantu, kufikisha bantu ba buloba bujima ku ditaba ne diatumikila dilelela, ku dyangata mapangadka adi akengedibwa ku citupa ku citupa munda mwa matunga ne ku bukwa-bisamba byonsu ebi kudi bobo bena matunga aa pamwe ne bena misoko idi ku bukenji bwawu.
-  
-    Kanungu ka 1.
-    Bantu bonsu badi baledibwa badikadile ne badi ne makokeshi amwe. Badi ne lungenyi lwa bumuntu ne kondo ka moyo, badi ne bwa kwenzelangana malu mu buwetu.
-  
-    Kanungu ka 2.
-    Budikadidi ne makokeshi mafunda mu Mapangadika aa bidi bitangila muntu yonsu, kakuyi disunguluja bisamba, mubidi wa makoba a bantu, bulume anyi bukaji, mwakulu, ntendelelu, ngumvwilu wa malu a cididi anyi dyela dya meji kana onsu, ditunga dya muntu; bubanji anyi bupele, mwaba wa cilelelu ne a mishindu kana yonsu.
-    Kabidi kabyena bikengela kansungansunga ku malu a cididi, a bunzuji a bukwa matunga anyi a mu ditunga didi muntu ufumina, nansha dyodyo didikadile anyi dikale ku bukenji anyi ku bupika bwa dikwabu.
-  
-    Kanungu ka 3.
-    Muntu yonso udi ne bukookeshi bwa kwikala ne moyo, kudiikadila ne kusoma talala mu bumuntu bwende.
-  
-    Kanungu ka 4.
-    Muntu nansha umwe kena mwa kukwaciibwa ku bupika bwalu mushinga wa bapika mmukandikiibwe mu mishindu yawu yonsu.
-  
-    Kanungu ka 5.
-    Muntu nansha umwe kena mwa kukengeshiibwa anyi kupeshibwa bibawu bya kanyawu bidi kabiyi byakanyina bantu anyi bidi mwa kubapwekesha mulongo.
-  
-    Kanungu ka 6.
-    Muntu yonsu udi ne bukenji bwa kumanyibwa my myaba yonsu mu bumuntu bwende.
-  
-    Kanungu ka 7.
-    Bantu Bonsu badi momumwe kumpala kwa meyi ne kakuyi dishilangana ne bukenji bwa kukubibwa kudi diyi dya momumwe. Bonso badi ne bukenji bwa kukubibwa mushindu wa momumwe bumpala kwa kansungansunga kikala mwa kutupa ku Mpangadika aa ne kumpala kwa nkebelu yonsu wa kansungansunga ka mushindu ewu.
-  
-    Kanungu ka 8.
-    Muntu onso udi ne bukokeshi bwa kunyemena ku tubadi tumanyike twa ditunga dyende padiye mumone maalu adi atupa ku makokeshi a nshindamenu adi mamwambika kudi meyi ne mikandu anyi kudi Diyi dikulu dya ditunga dyende.
-  
-    Kanungu ka 9.
-    Muntu nansha umwe kena mwa kukwacibwa, kulamibwa anyi kwipacibwa cyanana ku diswa dya muntu.
-  
-    Kanungu ka 10.
-    Muntu yonsu udi ne bukokeshi bwa kumona cilumbu cyende cikoshibwa byakane, mu bulelela kakuyi kansungansunga, kudi tubadi twa mu ditunga dyende ku mesu a bantu. Tubadi etu ne tujadike makokeshi ende ne bidiye ne bwa kwenza anyi bwimpe bwa kafundila.
-  
-    Kanungu ka 11.
-    
-      
-	Muntu yonsu udi mufundibwe kena mwena cibawu too ne diba dya mulumbulwishabu ne didibo bamuleja se udi mwenze bibi kumpala kwa cilumbulwilu ne kabidi pikalabu bamane kumulumbulwila kudi baavoka bende.
-      
-      
-	Muntu nansha umwe keena mwa kukosedibwa buloku bwa bilema anyi ntupakanyi idi, cikondo civwayi myenza kayiyi myanji kwikala mimanyibwe ne yidi bilema ku mikandu ya ditunga anyi bukwamatunga. Bidi momumwe ne kakwakwikala cibawu nansha cimwe cikosela muntu cipite cukole eci civwa cifundiibwe cikondu civwa cilema cyenza.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 12.
-    Muntu nansha umwe kena mwa kubwelakana mu nsombelu wa mukwabu, mu diku dyende, mu nzubu wende, mu difunda anyi difundilangana dyende dya mikanda peshi kunyanga lumu lwende. Muntu yonsu udi ne bukenji bwa kukubibwa kudi meyi ne mikandu pa malu a mushindu ewu.
-  
-    Kanungu ka 13.
-    
-      
-	Muntu yonsu udi ne bukenji bwa kwendakana mudiye muswe ne bwa kusungula mwaba udiye mwa kusomba munda mwa ditunga dyende.
-      
-      
-	Muntu yonsu udi ne bukenji bwa kumuka mu ditunga dyonsu, nansha dyende ne kupinganamu kabidi
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 14.
-    
-      
-	Kumpala kwa lufu, muntu yonsu udi ne bukokeshi bwa kukeba mwaba wa kusokoma pikalaye mukengeshibwe mu ditunga dyende.
-      
-      
-	Mwena cibawu kena mwa kudisokoko kunyima kwa makokeshi aa pikalaye mubunde cibawu ne mwindende anyi mutupakane ku mikenji ya Nsangilu wa bukwa-bisamba.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 15.
-    
-      
-	Muntu yonso udi ne bukokeshi bwa kwikala ne bwena ditunga dyende.
-      
-      
-	Muntu nansha umwe kena mwa kupadibwe patupu bwena ditunga, anyi bukokeshi bwa kushintulula bwena ditunga.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 16.
-    
-      
-	Mulume ne mukaji bakadi bakumbaje mvula ya dibaka badi ne bukokeshi bwa kuselengana ne kwasa diku, kakuyi mukanda wa cisamba, ditunga anyi citendelelu. Makokeshi abu adi momumwe bwa bidi bitangila mbangilu wa dibaka, nsombelu ne dishipa dya dibaka.
-      
-      
-	Dibaka diswikiibwe mu budiswile bwa basedyanganyi.
-      
-      
-	Diku ke mfukila ne nshindamenu wa nsombelu mu bantu. Pa nanku, mbulamatadi ne bukwa-bisamba badi ne cya kubakuba.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 17.
-    
-      
-	Muntu yonsu nkayende anyi ne bakwabu udi ne bukokeshi bwa kwikala ne byende bintu.
-      
-      
-	Muntu nansha umwe kena mwa kunyengibwa cintu cyanana nansha.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 18.
-    Muntu yonsu udi ne bukokeshi bwa kwela meji ku budiswile bwende, kulonda kondo ka moyo wende, kutendelela Nzambi wa moyo wende. Pa nanku, udi ne budikadidi bwa kushintulula citendelellu anyi ditabuja dyende ne kubileja patoke, nkayende anyi mu cisumbu, mu bantu anyi pa nkayende, ku dilongesha, byenzedi ne mishindu mene ya kutendelela.
-  
-    Kanungu ka 19.
-    Muntu yonsu udi ne bukenji bwa kwela meji ne kwakula mudiye muswe. Mbwena kwamba ne kabena mwa kumukwata bwa mine malu aa. Udi ne bukokeshi bwa kukeba, kupeta ne kumwanglaja ngumu ne meji emde myaba yonsu mu mishindu yonsu.
-  
-    Kanungu ka 20.
-    
-      
-	Muntu yonso udi ne bukenji bwa kuswa ne kubwela mu bisangilu ne mu bisumbu mudiye muswe.
-      
-      
-	Kakwena muntu nansha umwe udibo mwa kubweja mu cisumbu ku bukole.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 21.
-    
-      
-	Muntu yonso udi ne bukenji bwa kuludika malu a ditunga dyende, yeye mwine anyi ne batumibwe badiye mudisungwile.
-      
-      
-	Bukokeshi bwa kulombola malu a ditunga budi bwa mumwe bwa bantu bonsu.
-      
-      
-	Majinga a ditunga ke nshindamenu wa bukalenge bwa mbulamatadi: majinga aa adi amweneka ku masungula malelela adi ne cya kwenjibwa ku cikondu ne ku cikondu, bela kaci kasokome, bilondeshele bulongolodi budi mwa kufikisha muntu yonsu mwa kusungula mu budiswile.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 22.
-    Muntu yonsu udi ne bukenji wa kupeta dyambulwisha kudi mbulamatadi, bwa kukumbaja majinga ende ku malu a bubanji, nsombelu ne malu a nshidimukilu, buneme bwende ne ditungunuja bumuntu bwende, ku dikwacisha dya bena ditunga pamwe ne matunga menyi bilondeshele bulongolodi ne lupetu lwa ditunga.
-  
-    Kanungu ka 23.
-    
-      
-	Muntu yonsu udi ne bukokeshi bwa kupeta mudimu, kudisungwilawu ne kuwenza kakuyi lutatu lwa dicina bulofu.
-      
-      
-	Bantu bonsu badi benza mudimu umwe badi ne bukenji bwa kupeta difutu dya mumwe kakuyi kansungansunga.
-      
-      
-	Muntu yonsu udi wenza mudimu udi ne bukenji bwa kupeta difutu dikumbane didi dimulengelele ne didi mwa kumufikisha ku disomba ne dikuba diku dyende byakane, pikalaku nushindu ne dikubabwa pamwe ne manga makwacisha pamutu pa difutu.
-      
-      
-	Muntu yonsu udi ne bukokeshi bwa kwasa ne bakwabo bisumbu bya dyakwila beena mudimu ne kubwela mu bisumbu byakwidi bya bena mudimu bwa kwakwila makokeshi ende.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 24.
-    Muntu yonso udi ne bukokeshi bwa kwikisha ne kumana lutetuku ne kwikala ne lupoolu lujaadikiibwa lwa nengenu wa mudimu ne kwikala ne dikisha difuta ku cikondu ne ku cikondu.
-  
-    Kanungu ka 25.
-    
-      
-	Muntu yonsu udi ne bukokeshi bwa kwikala ne nsombelu mwakane bwa kumona mwa kupetesha bena diku dyende ne yeye mwine bukole bwa mubidi ku didya dimpe, dilwata, londapu ne ku dipeta dyambulwisha dya mbulamatadi. Yeye mubwele mu bulofu, badi ne cya kumwambulwisha, yeye musame anyi mupangile bukole bwa mubidi, mufwishe, nkolumu anyi mujimije bivwa bimudisha kakuyi ku bwenzavi bwende.
-      
-      
-	Mukaji muvyeele ne mwana badi ne bwa kupeta dyambulwisha dya pa bwadyo. Bana bonso balela mu dibaka anyi ba mu njila badi ne cya kukubibwa mushindu wa momumwe kudi mbulamatadi.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 26.
-    
-      
-	Muntu onso udi ne bukenji bwa kulonga. Dilonga didi amu dya patupu kadiyi dya kufucila mfwalanga, nangananga edi dya mbangilu ne dya nshindamenu. Dilonga dya ntwadijilu didi dya muntu yonsu. Dilonga dya midimu ya byanza didi ne cya kwikala myaba yonsu; dibwela dya mu tulaasa tubandile didi ne cya kunzulwibwa mushindu wa momumwe bwa bonsu bilondeshele dimanya dya muntu ne muntu yonsu.
-      
-      
-	Dilongesha didi ne cya kwipacila ditabulula dya bumuntu ne dikolesha dya dinemeka dya makokeshi a muntu ne madikadidi mashindame, difikisha bantu ku dyumvwilangana, malunda munkaci mwa matunga onso ne bantu ba bisamba ne bitendelelu kana byonso, ditungunuja mudimu ya Nsangilu wa Bukwa-Bisamba mu dilama bupole munkaci mwa bantu.
-      
-      
-	Baledi badi ne bukenji bwa kusungula mushindu wa kukolesha bana babu.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 27.
-    
-      
-	Muntu yonsu udi ne bukokeshi bwa kudifila mudiye muswe mu malu a kabukulu a ditunga dyende, kusanka ne bunsenda bwa ditunga dyende, kutungunuja bamanyi ba mikanda ne kusanka ne byonso byapatuka kwinaku.
-      
-      
-	Muntu yonsu udi ne bukenji bwa kusanka ne bya pa mudimu wende, bumanyi bwa mukanda anyi bunsenda bwende.
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 28.
-    Muntu yonsu udi ne bukenji bwa kujinga se makokeshi ne budikadidi bidi bifunda mu Meyi mamba aa basangane kwenzeka anyi byenzeke.
-  
-    Kanungu ka 29.
-    
-      
-	Muntu udi ne malu adiye mwa kwenzela bantu badiye musombe nabu bwa kumona mwa kutungunuja bumuntu bwende.
-      
-      
-	Mu ditumikila dya makokeshi ne budikadidi bwende, muntu yonsu udi ne cya kwitabuja mekenji myela bwa kusaka bantu ku dimanya ne dinemaka budikadidi ne makokeshi a bakwabu pamwe ne majinga majalame a nsombelu mulenga, bupole mu ditunga ne dyakalenga dya bantu mu ditunga didi dilonda mikenji anyi dikale ne bukalenge bwa cyata.
-      
-      
-	Budikadidi ne makokeshi onsu kaena mwa kushilangana ne kipacila anyi mikenji ya Nsangilu wa Bukwa Bisamba (ONU).
-      
-    
-  
-    Kanungu ka 30.
-    Mu Mapangadika aa, kakwena kanungu anyi bwalu budi buleja ne ditunga, cisumbu cya bantu anyi muntu udi ne bukenji bwa kwenza bwalu budi butupakana ne budikadile anyi makokeshi adi mafunda aa.
-  

data/lib/data/udhr_txt/udhr_lue.txt

@@ -1,217 +0,0 @@
-Universal Declaration of Human Rights - Luvale
-© 1996 – 2009 The Office of the High Commissioner for Human Rights
-This plain text version prepared by the “UDHR in Unicode”
-project, http://www.unicode.org/udhr.
----
-
-KUZANGA CHA KAYE HALUSESA LWA MUTU
-    KUPUTUKA
-    Chakutamo hakwitavila wulemu wa Lusesa lwa Mutu wosena mu chiyoyelo chenyi, Nakupwa nakuliyoyela chakuhona kupwa nawoma, kaha atela kupwa nachiyoyelo chakuwunda mu Kaye.
-    Chapwa chakutamo kuhasa kukanyisa jijila jize jakuyanjisilamo Mutu, kaha makuwana nawa jijila jeka Mutu nahase kuyoyelamo muno mu Kaye mwahasa kupwa na Lusesa lwakuhasa kulihanjikila, kupwa nachinyingi chakutanga mazu akalunga mwazanga chakuhona kupwa nawoma.
-    Chapwa chakutamo Mutu kuhona kumushinjila kulinga vyuma vyavipi navihasa kumuwanyisa kukaluhwa mu chiyoyelo chenyi kupwa nge jila yakukumishilako, Lushimbi lwakufwana ngana lwatela kupwako.
-    Chapwa chakutamo kuneha chivwashano nawusepa mukachi kamafuchi.
-    Chapwa nawa chakutamo Vatu vamu Liwuka lya United Nations kweseka nakuzanga chavo kumona nge kuli kweseka hamwe muchiyoyelo chavo chamalunga na mapwevo mangana vahase kupwa vakweseka hamwe muchiyoyelo chavo.
-    Chakutamo nawa mafuchi amuchikungulwilo kana chazango ya Lushimbi yakulivwashana vanalishiki mukachi kavo kuhasa kulivwashana na Mafuchi amu United Nations kuhasa kutwala kulutwe chivwashano kana kaha nakukavangiza nawa jingolo ja Lusesa lwa Mutu jakupwa wakulizachila nakulitambukila mukuyoya chenyi.
-    Chapwa nawa chakutamo nakumona nge kuli chivwashano cha jishimbi ja Lusesa kana ja Mutu kwesekesa nalushiko lwa chivwashano echi.
-    Chivwashano kana echi cha Lusesa lwajingolo ja Mutu chatela kuchitachikiza nakuchikavangiza kuvatu vosena vamu vamuchivulu muchiyoyelo chavo, nakulama nawa lushiko lwa chivwashano kana mukachi ka Vatu vosena hamwe na Mafuchi atwama mu Chikungulwilo kana chazango eyi ya Chivwashano.
-  
-    Chihanda 1
-    Vatu vosena vasemuka yapwa hohamwe nakweseka mukuyoya chavo. Vatwama nachiyoyelo chalusesa chajingolo chakuzanga kulivwashana muchiyoyelo chavo.
-  
-    Chihanda 2
-    Mutu wosena atwama nalusesa lwajingolo josena eji vetavila mukaye jakuhona kulihandununa chakufwana nge kulitala havikova, miyachi, kulihandununa chavatu vamukaye mukusemuka chavo hamwe namukutwama chavo hano hakaye.
-    Kakwechi kupwa kukalihandununa mwomwo wajishimbi, jizango chipwe kulihandununa chamafuchi mujishimbi namuchiyulo chipwe lifuchi kuze afuma mutu, chipwe lifuchi lyakulimanyina, lyalifwelela muchiyulo chalyo, kalyaliyula liveneko, chipwe lyapwa kanda lilimanyine muchiyulo.
-  
-    Chihanda 3
-    Mutu wosena analusesa lwachiyoyelo chenyi, kupwa wakusokoka kaha mutu vanahase kukinga.
-  
-    Chihanda 4
-    Kakwechi kukapwa mutu mwakapwa muwundungoko, kuzata milimo yakushinjila yawana, nawundungo wakukwata vatu navakawukanyisa mujijila josena.
-  
-    Chihanda 5
-    Kakwechi kukapwa mutu navakayanjisa mujijila josena jajipiko chipwe kumuhombwanyisa numba kumuzangamisako.
-  
-    Chihanda 6
-    Mutu wosena atela kupwa nalusesa lwajingolo jakulisolola kwosena kupwa nge mutu shimbu kanda jishimbi.
-  
-    Chihanda 7
-    Vatu vosena vaneseka hamwe shimbu kanda jijishimbi kaha vanalusesa lwakuvakinga kujishimbi. Vosena vaneseka hamwe kaha kakwechi kupwa wumwe mwahambakana mukwavokoko kwesekesa nalushiko kuhona kuyanjisa chipwe kumuhandununa kuvakwavo.
-  
-    Chihanda 8
-    Mutu wosena analusesa lwakumukinga kuvikungulwilo vyosena navipwangako vyakutala hakuyanjisa chamutu halushimbi vahana mutu lwakupwa wakulimanyina muchiyoyela chenyi kwesekesa nalushimbi.
-  
-    Chihanda 9
-    Kakwechi kukakpwa kulikwachila chamutuko, kumutumbika mutolongo chipwe kuchinyina kweka.
-  
-    Chihanda 10
-    Mutu wosena analusesa lwakwivwilila chihande chenyi ku zango yayinene yakaye yakulimanyina, nge vanawane mutu kana anamulonga wunapandama kuchiyoyelo chenyi.
-  
-    Chihanda 11
-    
-      
-	Wosena navawana namulonga wawunene anajingolo jakuvangila kumuwana nge anamulonga shimbu kanda vamusopese, kaha atela kulihakwila yavene.
-      
-      
-	Kakwechi kukapwa kuwanyina mulonga mutuko mwomwo hakuhona kumuwanyina chihande chamulonga wawunene, kwesekesa najishimbi jamuze mulifuchi chipwe kaye, halwola kana alvulumwine wuze mulonga. Chipwe kakwechi kukahana mulonga wawunene wuze mutuko kuhambakana wuze mulonga avulumine halwola kana lwakavanga.
-      
-    
-  
-    Chihanda 12
-    Kakwechi kukapwa kuyanjisa mutu kwasekesa namukutwama chenyiko, tanga yenyi, limbo lyenyi, chipwe mukusonejeka chipwe kumusawula. Mutu wosena analusesa lwajingolo lwakumukinga lwalushimbi lwakuhona kumwivwisa woma.
-  
-    Chihanda 13
-    
-      
-	Mutu wosena analusesa lwakulitambukila nakutwama kala kungalila mukachi kalifuchi lyenyi.
-      
-      
-	Mutu analusesa lwakufuma mulifuchi lyosena nazange chipwe mulifuchi lyenyi nakukinduluka cheka muze mulifuchi lyenyi atwama.
-      
-    
-  
-    Chihanda 14
-    
-      
-	Kala mutu analusesa lwakuzanga kuwahilila muchiyoyelo chenyi mumafuchi eka kuchina kuhona kumusopesa.
-      
-      
-	Lusesa kana kalwechi kupwa nge mujila yize nayijila kwesekesa najijila jajipi javihande vyamafuchi chipwe kavetavila kwesekesa navishinganyeka vyakava United Nations.
-      
-    
-  
-    Chihanda 15
-    
-      
-	Kala mutu analusesa lwakupwa mutu wamulifuchi kana.
-      
-      
-	Kakwechi kupwa kukafumisa mutu wuze nalisonekesa nakupwa mutu wamulifuchi kana chipwe kumukanyisa kwalumuna mutu kana kupwa wamulifuchi nazange.
-      
-    
-  
-    Chihanda 16
-    
-      
-	Malunga namapwevo vanamyaka yakutumo yakusemuka, chakuhona kuvakanyisa mwomwo wamiyachi navikova, mazu akalunga chipwe numba kavafuma mulifuchi kanako, vanalusesa lwakulimbata nakupwa najitanga. Vanalusesa lwakulimbata, mukutwama chavo chosena hakulimbata kaha nomu nawafwa aze malwavo.
-      
-      
-	Kulimbata chosena navakachitavisa kwesekesa nakwitavila chavisemi jalunga napwevo vaze vanakuzanga kulimbata.
-      
-      
-	Tanga kana navakayikinga kuvyuma vyosena mangana vapwenga vatu vakuliyoyela muchiyoyelo kana chalifuchi.
-      
-    
-  
-    Chihanda 17
-    
-      
-	Kala mutu analusesa lwakupita wupite wukawenyi kaha numba nakulifutula navakwavo.
-      
-      
-	Kakwechi kukapwa kunyanga wupite wamutuko.
-      
-    
-  
-    Chihanda 18
-    Mutu wosena analusesa lwakulitambukila nakushinganyeka, mukutwama chenyi namumazu akalunga, lusesa kana elu lwakwitavisa wuze mutu kufuma kala muchikungulwilo chamazu akalunga eka nakwingila kweka, chipwe numba wukawenyi numba navakwavo muze mungalila, kuhasa kutwalaho namazu kana nakutangisa namuvilombelo vyenyi.
-  
-    Chihanda 19
-    Mutu wosena analusesa lwavishinganyeka nakuhajika, lusesa kana lunapu lwakushinganyeka vishinganyeka vyenyi chakuhona kupwa nawoma kaha nakuzanga kutambula nakunangula mazu navishinganyeka kuhichila mukala mazu amijimbu chakuhona veka kumukinga.
-  
-    Chihanda 20
-    
-      
-	Mutu wosena anajingolo jakuhasa kulikungulula chakuhona woma kaha namumawuka.
-      
-      
-	Kakwechi kupwa kushinjila mutu kwingila muchikungulwiloko.
-      
-    
-  
-    Chihanda 21
-    
-      
-	Mutu wosena analusesa lwakuhanjika vihande mufulumende yalifuchi lyenyi, yikiye chipwe kuhichila muli vatu vasakula navamwimanyinako.
-      
-      
-	Kala mutu analusesa lwakupwa hamwe kutachikiza vyuma mumilimo yamulifuchi lyenyi.
-      
-      
-	Kuzanga chavatu chikiko nachihasa kuneha jingolo jafulumende jalifuchi lyosena nachipwa chakusweka hakuvwota, chipwe kukavangiza jijila jikwavo jakuvwotelamo.
-      
-    
-  
-    Chihanda 22
-    Mutu wosena hakupwa wamuchiyoyelo analusesa lwakupwa najijila jimwe jakuhasa kupwa wakilikinga, kupwa nalisesa lwakupwa nawupite mujila yatela lifuchi chipwe kaye yetavila muluheto, mukutwama chavatu hamwe nachisemwa kaha hawulemu nalusesa lwakulizachila lwakutwala milimo kana kulutwe kuli wuze mutu.
-  
-    Chihanda 23
-    
-      
-	Mutu wosena ali nalusesa lwakuzata milimo kwosena nazange, kukavangiza jijila jamwaza jakuzachilamo yize milimo kaha nakumukinga wuze mutu kuchina mwahona kuwana milimo.
-      
-      
-	Kala mutu chakuhona kulihandununa atela kutambula fweto yakutamo.
-      
-      
-	Wosena anakuzata analusesa lwakutambula fweto yakutamo kwesekes namilimo anakuzata mwahasa kulikafwa nawo natanga yenyi kwesekesa nachiyoyelo chenyi, chipwe kuwana jijila jikwavo mwahasa kuwanyinamo mali akulikafwa nawo.
-      
-      
-	Mutu wosena analusesa lwakuputuka chipwe kwingila muchikungulwilo nachihasa kumuhanjikilako nakumukinga mukuyoya chenyi.
-      
-    
-  
-    Chihanda 24
-    Mutu wosena analusesa lwakupwa nalwola lwakunoka lwaviseke, kupwa nalwola lwamweseke lwakuzachilamo milimo kaha najilwola nawa jakunoka vatela wuze mutu kumuhana fweto.
-  
-    Chihanda 25
-    
-      
-	Mutu wosela analusesa lwakupwa nachiyoyelo chakutamo kupwa mutu wamulemu hamwe natanga yenyi mukulya, mukuvwala nakulikangula kumijimba hamwe navyuma vyazangiwa kukuyoya chamutu, lusesa lwakumukafwa halwola mwapwa tuliwe, kashinakaji chipwe mwahona vyuma vyatela kupwa vyakumukafwa mukuyoya chenyi.
-      
-      
-	Mapwevo navanyike vavandende vatela kupwa nalusesa lwakuvatala kanawa, kaha mwana wuze nasemukila kweka kechi wamuze muzuvoko vatela kumulama kanawa apwenga nachiyoyelo chamwaza.
-      
-    
-  
-    Chihanda 26
-    
-      
-	Mutu wosena analusesa lwakutanga. Kutanga chosena chatela kupwa chawana, kufuma kukuputuka nakuheta kwakamwihi nakukukuma chakutanga. Kutanga chakuputukishilako chetala kupwa chawana. Kutanga chakulinangula Milimo nachipwako kaha kutanga chize chakuhambakanyisa nachipwa lika kuvat vosena kwesekesa namangana avovali nawo.
-      
-      
-	Kutanga chosena nachipwako kwesekesa namangana amutu mangana apwenga wakulimanyina muchiyoyelo chenyi chajingolo jamutu. Nachinehesa mutu kuhasa kumutwala kulutwe, kumuwanyisa wusepa mukachi kamafuchi, vatu veka naveka mawuka eka avakakwitava, kaha nachitwala milimo yavaka United Nations kulutwe mukuneha kuwunda.
-      
-      
-	Visemi vanalisesa lwakusakula shikola muka chipwe kutanga muka anakuzanga chawuze mwanenyi.
-      
-    
-  
-    Chihanda 27
-    
-      
-	Kala mutu analisesa lwakuhasa kutwala chisemwa kulutwe changalila kana, kuwahilila chavyuma vyachisemwa kaha nakutambasana chisemwa kana nakuwana kuwaha chacho.
-      
-      
-	Mutu wosena analusesa lwakukinga chisemwa chenyi, kwesekesa nomu navahasa veka kuhasa kuchalumuna chipwe numba kuchisoneka kwesekesa nomu nachisoneka yavene.
-      
-    
-  
-    Chihanda 28
-    Mutu wosena wukwechi lusesa muvyuma vyachiyoyelo cheyi omu mukwechi jingolo jajishimbi vanavuluka kwesekesa nalushiko elu vanafwelela.
-  
-    Chihanda 29
-    
-      
-	Mutu wosena anamulimo mungalila yize anakuyoyela yinakuya kulutwe.
-      
-      
-	Mulusesa kana lwachiyulo, mutu wosena mwakapwa nalusesa lwakukavangiza lushimbu kwesekesa najishimbi jize navaketavila nakulilemesa vatu vavene nakupwa nakavumbi muchiyoyelo chavo.
-      
-      
-	Lusesa lwajingolo kana eji jakwitavila jachiyulo kanda kala lwola kujisachisa nakuzomboka kwesekesa najishimbi javaka United Nations.
-      
-    
-  
-    Chihanda 30
-    Kanda kuchifwelela nge echikulikasa kana chalufwelelo chinapandama kulifuchi limwe kahako, liwuka chipwe mutu kala lisesa lwa jingolo mwahasa kulilingila vyuma chipwe chuma echi nachihasa kupihisa jishimbi kana jalusesa vanasonekako.
-