simplificator-babel 0.0.4 → 0.1.0

data/lib/data/udhr_txt/udhr_knc.txt

@@ -1,230 +0,0 @@
-Universal Declaration of Human Rights - Kanuri, Central
-© 1996 – 2009 The Office of the High Commissioner for Human Rights
-This plain text version prepared by the “UDHR in Unicode”
-project, http://www.unicode.org/udhr.
----
-
-Hakkiwa Adamganabe Dunya Ngaro Wowurtəgənama
-    Katiwu Kura
-    Adamgana woso kalkal ye kamanzəga nəmngalwo hakkiwa-a nambe-a kənzambibelan kozənyi ye.
-    Lardəwa Tawakkata Dunyabedə hakkiwa adamganabe ndubesoga haptaa-a nzətkawo-a nzəliwo-asoro tarai cizə dazəna. Tarai cizə datənzə adə Tawakam Lardəwa Tawakkata Dunyabebe duwo nəmkam ummawa dunyabebe suro hakkiwa adamganabe-a kuru suro daraja-a nəmngalwo-a ummabe yitatawatsəgənadəben culuwo.
-    Suro Hakkiwa Adamganabe Dunya Ngaro Wowurtəgənadəben Lardəwa Tawakkata Dunyabedəye futu kəskelan asutinro hakkiwa duwo kam wosoro kalkalro kartaa adəga bayangono.
-    Hakkiwa anyi nyiro kartaa.
-    Sandi anyi hakkiwanəm
-    Sandiga tigənəmro fatkəgəne. Banane sandiga hapkəgəne ye liwe ye kəlanəm-a ummawa amanəm gade gapsəna-asoro.
-  
-    Yitagattəgə
-    Adəgaima tada adamganabebe nəmngalwonzə kambaata adə-a nəmnduaso kalkalnzə-a hakkiwanzə Alanjo-adə shima ferno nəmkambe-a jirebe-a nəlefabe-aro dunya ngason asutəna,
-    Adəgaima hakkiwa adamganabero cistəgə ba-a fallaktə-abe sawowuro kəndowa halye kurzənyi waazə hangal adamganabero karega rozəgəna, kuru dunya duwo suron adamganasoye tamtam hakkinza manabe-a nzasarabe-a kuru nambe duwo dalil baaro citə-a jero-abedə shima awo talaawaye təmazana woro warmowotə,
-    Adəgaima awo məradətənadə susu adamganaga dunon təkkə nəmzaləm-a njokuno-a kəriwutəbedəro howum maibeye hakkiwanzaga səliwodəma,
-    Adəgaima awo məradətənadə tawaa-a nəmkam-a indikate lardəwaben haptaadəma,
-    Adəgaima ummawa Lardəwa Tawakkata Dunyabeye suro Tawakamdəben kamburshenza kəla hakkiwa adamganaben nanazaana, kəla daraja-a nəmngalwo-a adamganabe-a kəla kamu-a kwa-a hakkinza kalkal-aben kasadə gozana tamtam-a kəndəga ngəla-a hapsaa nambe gayaga fandoro,
-    Adəgaima Lardəwa Memba Kaapkadəbe woso wadəga gozana, tawaa Lardəwa Tawakkata Dunybemben, daaraja ndubeso haptaa-a hakkiwa adamganabe-a nambe gaya lajiptə-a galtəro,
-    Adəgaima wadə adəga yitagatəgə nankaro hakkiwa-a nambe anyi-a asutadə awoye gaya linta,
-    Adə Nankaro
-    Samno Kura Dunyabedəye
-    Hakkiwa Adamganabe
-    Dunya Ngaro Wowurtəgəna Adəga
-    warmazəgə
-    shima mizan ummawa-a lardəwa-a duksoye yitagattəgəbe wo, daji daryenzədə ndu-a nduana-aso fellawan kunten, Wowur adəga karəgən roza, ndusoro yikkəlio-a ilmutəgə-an hakkiwa-a nambe anyi-abe nəmgayanza haptaaro, suro lardəbe-a indikate lardəwabe-ason ndusoye kalkalro asuzə lajipsə, suro ummawa Lardəwa Memba Karapkadəbe-a suro ummawa gade sədiyanzalan dawuna-ason.
-  
-    Babu 1
-    Adamgana woso kambe katambo ye daraja-a hakkiwa-ason kalkalye. Hankal-a nazaru-asoro kəzəpkə ye suro hal nəmharamiben kamazasoga letaiyin ye.
-  
-    Babu 2
-    Hakkiwa-a nambe a suro Wowur adəben dəganadə ndu-a nduana-aso kartaa, gayirtə futubibema baaro, gayirta alama jilibeso, kadigəbeso, alagəbeso, təlambeso, adinbeso, siyasabeso au rayiwu, lardə gade au kaduwu gade, kənganti, tambo au awowa laa gade anyiga samunzəna.
-    Anyibe ngawoman nduma kəla siyasaben kal, kəntəwoben kal au daraja dunyalabe sawawuro kal kərye au lardə kamdə dəganabe sawawuro gayirtinba. Lardə shi gultənama adə kərmai kəlanzəben karga, amanaro musko lardə gadeben karga, kəlanzəlangənyi karga au sədiya kaidawa kəntəwobe laan karga yaye kal.
-  
-    Babu 3
-    Ndu yaye hakkinzə kəla ronzə-a nəmkambenzə-a nəlefa kəlanzə-aben mbeji.
-  
-    Babu 4
-    Nduma kənji au kaliyaro təgandinba, nəmkənjiro gərtə-a kənji lado-aso awostə ye daptə ye.
-  
-    Babu 5
-    Nduma njokunoso, nəmkəladoso, shimaso, azawaso, gənatəginba.
-  
-    Babu 6
-    Ndu yaye hakkinzə ndaran yaye shiga kamro asutabe mbeji fuwu howumbelan.
-  
-    Babu 7
-    Nduso fuwu howumben kalkal ye kuru gayirta baaro howumye sandiga səliwin ye. Nduso hakkinzə nzəliwobe mbeji gayirtalan fallaktə Wowur adəbe sawawuro-a kəla lan laa gade gayirtadə nankaro waazəna-alan.
-  
-    Babu 8
-    Ndu yaye hakkinzə səlwu sandəna mataabe mbeji shara rakkata lardəbelan kəla hakkinzə gaya linta dusturye au howumye shiro cina namtənaben.
-  
-    Babu 9
-    Nduma dalil baaro kəntaso, jeroso, lardən dutaso ba.
-  
-    Babu 10
-    Ndu yaye hakkinzə futu məradəzənaro shiga shara naptə kəlanzəbe walama baa ye jirea yebe kərəntabe mbeji kəla hakkinzə-a kaidawanzə-a kuru awowa gade shara zəganyi-a tawattaaben.
-  
-    Babu 11
-    
-      
-	Ndu yaye ngawo ayawu sədənaben angərdə hakkinzə kawu shiro fuwu sharaben ngawo səliwo məradətəna shiro sadənaben ayawunzəga tawatsaginro.
-      
-      
-	Nduma kəla awo abima gənyiben ayawuro tətainba futubin waano yaye ayawudə ayawuro walzənyiga, sədiya howum lardəben au indikate lardəwaben, sa ayawu adə tədənaladən. Biya gənatəginro walwono yaye ayawu sadən tədənadəga kozəna gənatəginba.
-      
-    
-  
-    Babu 12
-    Ndu kəla baaro wujirwa kəlanzəbema, yalwanzəbema, au lamar lenəm-arenzəbemaro ci təkinba, biya kəla nəmkamnzə-a darajanzə-abe nankaro fitənatinba. Ndu yaye hakkinzə howumye shiga nzəlifobe mbeji kəla dalil baaro wujirwanzəro ci nzəkko-a fitənatə-aben.
-  
-    Babu 13
-    
-      
-	Ndu yaye hakkinzə famno-a fato gar-abe mbeji suro dərinəmkəlle lardə ndasoben yaye.
-      
-      
-	Ndu yaye hakkinzə lardəbi yaye luwum koltəbe mbeji, lardə kaanzən kunten, kuru lardənzəro waltaabe ye mbeji.
-      
-    
-  
-    Babu 14
-    
-      
-	Ndu yaye hakkinzə lardəwa gaden nafaka nzəliwo kəlanzəbe nankaro mata-a fando-abe mbeji.
-      
-      
-	Hakki adə ayawuwa gade siyasaa letanyi au bigəwa gade nya-a kasadə-a Lardəwa Tawakkata Dunyabea kəla kəlzanyiro faidatinba.
-      
-    
-  
-    Babu 15
-    
-      
-	Ndu yaye hakkinzə nəmkam lardəbenzə mbeji.
-      
-      
-	Nduma dalil baaro nəmkam lardəbenzə adəga daptinba ye hakkinzə duwo nəmkam lardəbenzə faltəbe yega daptinba.
-      
-    
-  
-    Babu 16
-    
-      
-	Kamuwa-a kongawa-a wuraata angalla woso, kalangi abibema baaro jilibema, lardəbema, au adin gadebema , hakkinza nyiya kəndobe-a yal fandobe-aso mbeji. Sa nyiga kəndobelan sandi indiso hakkinza kalkal kuru adəgaima sa gadetəbe ishiya ye.
-      
-      
-	Nyiyadə sai kasada sandi indi kamudə-a kwadə-abe mbejilan duwo tədin.
-      
-      
-	Kəndəga kamun kwanbedə shima badiyaram məradəgata gaya ummabe wo kuru sandiga kəndəgaram-a kərye-ason səlifodə hakkinza.
-      
-    
-  
-    Babu 17
-    
-      
-	Ndu yaye runzəlaro razəgə gantodə hakkinzə kuru adəgaima shi-a am-a kəltəm gantodə ye.
-      
-      
-	Nduma dalil baaro razəgənzəga firtinba.
-      
-    
-  
-    Babu 18
-    Ndu yaye hakkinzə nazaru kəndobe-a tawakarbe-a adinbe-a mbeji, suro hakki adəben nambe adinnzə au nzasaranzə faltəbe-a nambe shi tilonzə au suro jamuwubelan fetero au ashirlan adinzə au nzasaranzə yikkəlio-a kəndo-a abuttə-a lajiptə-alan tartaabe mbeji.
-  
-    Babu 19
-    Ndu yaye hakkinzə rayiwu-a bayan kəndo-abe mbeji, suro hakki adəben nambe rayiwunzə kalma baaro bayanjin kuru shilan nzəra majin ye səmoyin ye kuru hawarazəgin futu hawarbe jilibin yaye kəlangai baaro.
-  
-    Babu 20
-    
-      
-	Ndu yaye hakkinzə suro nəlefaben samno sapta-a maamala kəndo-abe mbeji.
-      
-      
-	Nduma dunon karapka kasatsənyiro nzəkko ba.
-      
-    
-  
-    Babu 21
-    
-      
-	Ndu yaye hakkinzə suro gumnati lardənzəbero ci nzəkobe mbeji, shi kəlanzə au wokkilnzə futu kalkallan kartənamben.
-      
-      
-	Ndu yaye hakkinzə suro lardənzəben jamaro tunotobe mbeji.
-      
-      
-	Kasada jamabedə shima fərtə kəntəwo gumnatibero walzə, kasada adə suro karno gondua ye jirebe ye lardə kəpson ndu-a nduana-asoye sədin ye kuru kuriya suro ashirlan au ashirga samunzənalan tədinbelan bayantə.
-      
-    
-  
-    Babu 22
-    Ndu yaye kəla shi memba ummabedən, hakkinzə nzəliwo-a asutə-abe mbeji, kasadə lardəbemben au tawaa indikate lardəwabemben futu fasal-a nyama-a lardədəbe ləgatarro, razəgə-a nəmkamnzə-a təgalisə baaro yita fuwutəgə.
-  
-    Babu 23
-    
-      
-	Ndu yaye hakkinzə cida kəndobe mbeji, cida səragəna karzə kəndo-a futu kaida sandənalan kəndo-a kurumason kaidu cida babelan shiga nzətakawo-a.
-      
-      
-	Ndu yaye, gayirtə futubibema baaro, hakkinzə cida sədəna ləgatarro shiga alutəbe mbeji.
-      
-      
-	Ndu yaye cidama sədinga hakkinzə awo alutəginmadə shi-a yalwanzə-a futu darajanza nəmadamganabe ləgatarro sandiga cittənnama alutəgəbe mbeji kuru nzəra yaye nasha laa jamaro nafaka kənjobelan mbejiga diwijinba.
-      
-      
-	Ndu yaye hakkinzə karapka cidawube koktabe au kəlanzə nzəkkobe mbeji tamtam kəlanzəbe nzəliwo nankaro.
-      
-    
-  
-    Babu 24
-    Ndu yaye hakkinzə tusu-a kundushi kəndo-abe mbeji, loktu cidabe angalbe kurzəna-a batalla biyaa-a kunten.
-  
-    Babu 25
-    
-      
-	Ndu yaye hakkinzə futu kalkalro məradətənaro kəndəgabe nəlefa-a kəndəga kəji shi kəlanzə-a yalwanzə-abe mbeji, hatta kəmbu-a kənza-a kazəmu-a fato-a, kurun-a awowa gade tamtambe məradətənan kunten-a, kuru hakkinzə shiga nzətkawobe mbeji wanee cidaba laa, kundondi laa, nəmmaskin laa, nəmkamba laa, ngəli kurwu laa au kəndəgaram kun-balinbe laaye shiro kənteri cuwutoga.
-      
-      
-	Ya kəndewu-a tada tiwal-aso ngəlaro cistəgə məradəzana. Duli dukso, nyiyaa au nyiya baalan katambo yaye səliwo fandodə hakkinza.
-      
-    
-  
-    Babu 26
-    
-      
-	Ndu yaye hakkinzə shiro ilmu kənjobe mbeji. Ilmu gultəna adə de sulro tin, gananzə yaye ilmu badiyarambe-a fuwunzəbe məradətəna-a. Ilmu badiyarambe gultəna adə kənjonzədə mburo walzəna. Ilmu nzundube-a shanabe-adə ndarason mbeji ye təwandin yero tədə kuru adəgaima ilmu sandin fuwunbedə ye ndusoye səwandə kərajinro walzə natəgəye suwudiya.
-      
-      
-	Ilmudə nəmkam kamilga garta-a dunoatə hakkiwa adamganabe-a nambenzə-a nganzazəro walzə. Asutu-a kanadi-a nəmkam-a indikate lardəwaben fuwuzəgin. Nəmgade jilibe au adinbe baro sədin, kuru lardəwa Tawakkata Dunyabeye cidanzə nəlefa rotabedəga yitafuwuzəgin.
-      
-      
-	Yaso Awasoye hakkinza burwoza jili ilmube məradəzana karza dulinzaro gultəgəbe mbeji.
-      
-    
-  
-    Babu 27
-    
-      
-	Ndu yaye hakkinzə kal baaro lamarwa adabe jamabelan gaam luwobe mbeji, adawadən tamtam fantə-a yasan ngalwotəgənzəro kəla nzəkko-a kuru faidanzən riwa fando-a.
-      
-      
-	Ndu yaye hakkinzə nzəliwobe mbeji kəla lamar bərzəm-a kəla ro-aben cida nasha kimiyaben kal, ruwoben kal au muskon tandoben kal shima kunkunzə sutuluiya.
-      
-    
-  
-    Babu 28
-    Ndu yaye hakkinzə howum duwo hakkiwa-a nambe-a suro Wowur adəben dəganadəga yita bayanzəginma gantobe mbeji.
-  
-    Babu 29
-    
-      
-	Ndu yaye cida jama suron dəgana sandi baslan nəmkamnzə kaima baaro yitafuwuzəgin adəbe kəndobe mbeji.
-      
-      
-	Suro hakkiwanzə-a nambenzə-a yitagatsəginben, ndu yaye kəlangai howumye gənazənaro dazəgin təganasmaro dalil hakkiwa-a nambe-a jama gade gapsanadəbe asutə darajatə-a məradəwa lamarwa bərzəmbe-a kaida suro jamaben kəndəgabe-a suro naptəram demokəradiyaben nəlefa fando-a.
-      
-      
-	Hakkiwa-a nambe-a anyi futubiman dalil Lardəwa Tawakkata Dunyabeye ferzənadən nguron dalilwa gadero faidatinba.
-      
-    
-  
-    Babu 30
-    Abima suro Wowur adəben fasaranzə lardəro, samnaro au kamro kartaaro tənyi, amari hakki abima kəndobe au nya laa nganzatəbe kəla hakkiwa-a nambe-a suro adəlan dəganadəben bannaro fasartənyi ye tənyi ye.
-  

data/lib/data/udhr_txt/udhr_kng.txt

@@ -1,219 +0,0 @@
-Universal Declaration of Human Rights - Koongo
-© 1996 – 2009 The Office of the High Commissioner for Human Rights
-This plain text version prepared by the “UDHR in Unicode”
-project, http://www.unicode.org/udhr.
----
-
-Luzayisu ya yinza muvimba ya baluve ya muntu
-    Dyambu ya ntete
-    Nakutalaka ti kutambula ngenda ya binama nyonso ya dikanda na ya baluve ya bawu a kudedakana mpe yina balenda kuyimina bawu ve ke lufulu ya kimpwanza, ya budedede mpe ya ngemba na kati ya yinza muvimba.
-    Nakutalaka ti bunzimbu mpe mvwezolo baluve ya muntu metumia kusala mavanga ya bunyama, yina ke dasukisaka bantu mpe na kutalaka dyaka ti nkwizulu ya yinza, sika bantu kevwandaka na kimpwanza ya kuzonza mpe ya kukwikila, sika bantu kekuluka na boma mpe na bumputu ya kulutila zababakana mutindu dikani mosi yanene ya muntu.
-    Nakutalaka ti ya ke mfumu samu ti baluve ya muntu fwana kukengidilwa na luyalu yina kezitisaka misiku samu na kusala ti muntu fwana kutombuka ve ntangu nyonso na luyalu yina kezitisaka ve misiku.
-    Nakutalaka ti ya ke mfumu na kukindisa nkudusulu ya kinkundi kati ya bayinsi.
-    Nakutalaka ti na kati ya Mukanda ya Misiku, makamba ya Bayinsi ya Yinza zabisaka dyaka kiminu ya bawu na baluve ya mfumu ya muntu, na ngenda mpe buzitu ya muntu na budedede va baluve ya babakala na ua bakento, dyaka mpe yayi mebaka lukanu ya kuzangula, ya babakala na ya bakento, dyaka mpe makamba yai mebaka lukanu nya kuzangula mabuta mpe kukotisa luzingu ya kulutila mbote na kati ya kimpwanza mosi ya nene.
-    Nakutalaka ti bayinsi-binama kwizaka kubaka lukanu samu na kunwanina kisika mosi na kimvuka ya Bayinsi ya Yinza nzitusulu, na bantu nyonso ya yizo, ya baluve ya muntu mpe ya bimvuka ya mfumu.
-    Nakutalaka ti kuvwanda na ngwilu na ngwilu na mutindu mosi na yina metadila baluve mpe bimpwanza yayi ke mfumu samu na kunungisa lakanu yayi.
-    Lukutakanu ya Nene
-    ke na kuzabisa
-    Luzayisu yayi ya baluve ya muntu na yinza Mutindu dikani ya kintwadi yina fwana kulandama na makamda nyonso mpe na bayinsi nonso samu ti bantu nyonso mpe binama nyonso ya dibundu mabuta, kana babambukila moyo ntangu ni ntangu Luzayisu yayi, basadila ngolo, na nzila ya ndongokolo mpe ngyundululu, na kusadila ti balue mpe bimpwanza yayi kuzituswa dyaka mpe samu na kusyamisa fyoti-fyoti ntambulu mpe nsalulu ya baluve yina na bantu nyonso kati ya bawa mosi bantu ya Bayinsi-Binama kimvuka mpe kati ya bantu babwala, yina ke na lutumu ya bayinsi yina....
-  
-    Kibuku yantete
-    Bantu nyonso, na mbutukulu kevwandaka na kimpwanza ya bawu, ngenda mpe baluve ya mutindu mosi. Mayela na mbanzulu je na bawu, ni yawu yina bafwana kusalasana na bumpangi.
-  
-    Kibuku ya 2
-    Muntu muntu lenda kusadila baluve nyonso mpe bimpwanza nyonso. Luzayisu yayi ke na kuzabikisa, nkondwa luswaswani ata mosi, mingi na yina metadila mukanda ya nzutu, kibakala to kikento, bandinga, mabundu ya Nzambi, mabanza ya politiki o mabanza yankak metadila yinsi to mabuta, kimvwama mbutukulu to nkadulu yankaka.
-    Dyaka, diswaswani ata mosi lenda ve kuvwanda na kitezo ya politiki ya lufundusu to ya yinza muvimba yina ke na kusadilwa na yinsi to bwala yina muntu katukakan, ata yinsi yina to bwala yina vwanda na kimpwanza, ata ya vwanda na lutumu ya yinsi yankaka, ata ya zwaka dipanda to vwanda kaka na mwa-ndambu ya kimpwanza.
-  
-    Kibuku ya 3
-    Konso muntu ke na luve ya kuzinga, ya kuvwanda na kimpwanza mpe ya kuvwanda na kizunu ya bumumtu ya yandi.
-  
-    Kibuku ya 4
-    Ata muntu ve lenda kuvwanda na bundongo to na bungamba; bundongo mpe mumbungu ya dandongo ya mutindu ni mutindu mekanikunwa.
-  
-    Kibuku ya 5
-    Ata muntu mosi ve lenda kunyekulwa, kana ve kusafulwa to kubakama mutindu kibulu yina kekatula yandi buzitu na nzutu.
-  
-    Kibuku ya 6
-    Muntu muntu ke na baluve kisika ni kisika yandi kele.
-  
-    Kibuku ya 7
-    Bantu nyonso ke muntindu mosi na ntadisi ya musiku, mpe musiku fwana kukengidila bawa kaka mutindu mosi nkondwa diswaswani kati na bawu. Bantu nyonso fwana kukengidilwa mutindu mosi samu na kubedisa konso kingambula, yina lenda kuzitisa ve Luzayisu yayi, mpe samu kukabikisa dibanza nyonso kelanda yayi ya kugambula bampangi.
-  
-    Kibuku ya 8
-    Konso muntu ke na luve ya kufunda mavanga yina ke na kuzitisa ve baluve ya yandi ya mfumu, yina ke na kupesa yandi musiku ya ngui, na lufundusu ya yinsi ya yandi yina mefwanana na kutala mambu ya mutindu yayi.
-  
-    Kibuku ya 9
-    Ata muntu mosi ve lenda, mpamba-mpamba, kukangama kukota boloko to kukimisisa na yinsi ya nzenza.
-  
-    Kibuku ya 10
-    Konso muntu na tangu ya lufundusu, ke na luve na budedede nyonso na kuzabikisa mabanza ya yandi na mutindu mefwanakana ntwala ya bantu nyonso ntete lufundusu yayi pesa, na kimpwanza nyonso, nzengolo to ya baluve ya yandi mpe bambindumunu, to butsyeleka mpe luvunu ya mambu yina bamefundila yandi.
-  
-    Kibuku ya 11
-    
-      
-	Konso muntu mefundamana dyambu yandi mesala ke na maboko mpembe ti ntangu bakefundisa yandi. Na lufundusu yayi, kesalamaka na meso ya bantu nyonso, yandi ke na yinswa ya kubokila nzonsi.
-      
-      
-	Ata muntu mosi ve lenda kuzwa kitumbu ya mambu yandi mesala, kana na ntangu yayi salamaka, vwandaka ntete ve mbeba na kulandaka musiku ya yinsi to ya yinza. Dyaka, ata kitumbu mosi yaneve lenda kubakama ve ya kulutila yina bakamaka na ntangu yina dyambu salamaka.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 12
-    Ata muntu ve lenda kukota mpamba-mpamba na mambu metadila luzingu, dikanda, yinzo mpe mikanda ya ngana, dyaka mpe kusafula yandi. Muntu nyonso ke na luve ya kukengidilwa na musiku na dyambu yayi ya bukota-kota mpe nsafula.
-  
-    Kibuku ya 13
-    
-      
-	Konso muntu ke luve kuzyeta kisika yandi mezola mpe luve ya kusola na kimpwanza nyonso kisika ya kuzinga na kati ya yinsi.
-      
-      
-	Konso muntu ke na luve ya kubika yinsi ni yinsi, ata ya yandi mosi, samu na kukwenda na yinsi yankaka. Yandi ke na kimpwanza ya kuvutukila yinsi ya yandi.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 14
-    
-      
-	Na ntwala ya bankwamusu, konso muntu ke na luve ya kusosa mpe kuzwa kisika ya kubumba nzutu ya yandi na bayinsi yankaka.
-      
-      
-	Luve yayi lenda kupesama ve na kilombi yina mefundama na dyambu mosi ya nene to samu na nsalulu ya mambu ke na kudelakana ve na musiku ya kimvuka ya Bayinsi ya Yinza.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 15
-    
-      
-	Konso muntu ke na luve ya bumwisi-nsi.
-      
-      
-	Ata muntu mosi ve lenda kukatula yandi bumwisi-si mpamba-mpamba mpe kuyimina yandi na kusoba yawu samu na kukuma muntu ya yinsi yankaka.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 16
-    
-      
-	Kento mpe bakala kana bamelugisa yimene bamvula mefwanan samu na kukwelana, bake na luve ya kukwelana mpe kuyidika dikanda ya bawu kutala ve mukanda ya nzutu ya bawu, bumwisi-si to mabundu ya bawu ya Nzambi. Baka na baluve ya mutindu mosi na yina metala makwela kefwaka.
-      
-      
-	Makwela lenda kusalama kaka kana kento na bakala bawu mosi mendima na ntima mosi.
-      
-      
-	Dikanda ke lufulu ya dibundu ya mabuta mpe yafwana kukengidilwa na dibundu ya mabuta ya luyalu.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 17
-    
-      
-	Konso mutu ata yandi vwanda yandi mosi to yandi vwanda na kimvuka, ke na luve ya mvwilu.
-      
-      
-	Balenda va kuyimina mpe kubotula mvwilu na muntu mpamba-mpamba.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 18
-    Konso muntu ke na luve ya mayindu, ya lukwikulu mpe ya lusambulu. Yandi ke na kimpwanza ya kusoba dibundu na Nzambi to lukwikulu; mpe dyaka yandi lenda na kimpwanza nyonso yandi mosi to kintwadi na bampangi na yandi ata na meso ya bantu nyonso to na kisweki,na nzila ya ndongosolo, ya bansalulu, ya bisambu mpe nsalulu ya mona ya dibundu.
-  
-    Kibuku ya 19
-    Konso muntu ke na luve ya kimpwanza ya mabanza mpe ya kinzonzi ni yawu yina yandi lenda ve kutala boma samu na mabanza ya yandi, dyaka mpe na kusosa kuzwa mpe kumwangisa nsangu ya mabanza ya yandi kisika ni kisika na mutindu yina yandizola nsangu ya yawu.
-  
-    Kibuku ya 20
-    
-      
-	Konso muntu ke na luve ya kuzwa kisika na lukatakanu mpe na kimvuka ya kuzuna.
-      
-      
-	Ata muntu mosi lenda ve kundima kuvwanda kinama ya kimvuka ni kimvuka.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 21
-    
-      
-	Konso muntu ke na luve ya kutula maboko na twalusulu ya bisalu ya luyalu ya yinsi ya yandi mosi kana ve na kinima ya bimonikisi yina yandi solaka na kkimpwanza nyonso.
-      
-      
-	Konso muntu ke na luve mutindu bampangi nyonso ya kusala bisalu ya luyalu ya yinsi ya yandi.
-      
-      
-	Luzolo ya dikamba ke lufulu ya ngolo ya lutumu ya luyalu, luzolo yayi fwana kumonika na bavoti yakedika, yina fwana kusalama ntangu na ntangu, na bantu nyonso ya yinsi mpe na kinsweki to na mutindu yankaka ya nsalulu mefanakana, yina lenda sala ti luvoti salama na kimpwanza nyonso.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 22
-    Konso, yina ke kinama ya dibundu ya mabuta, ke na luve ya kuzwa lusalusu ya bayinzo-basadisi mabuta; lusalusu yayi fwana kuyukutisa bansatu ya baluve ya yandi ya kimvwama, ya mabuta mpe ye lusansu yina melunga samu na ngenda ya yandi mpe nkudusulu ya kimuntu ya yandi, yina lenda kusalama na lusalusu ya bangolo ya yinsi mpe na nsalasnani ya bayinsi nyonso ya yinza, na kutalalaka ntomosono mpe bimvwana ya konso yinsi.
-  
-    Kibubu ya 23
-    
-      
-	Konso muntu ke na luve ya kusala, yandi ke na kimpwanza ya kusola kisalu yina yandi zola, na bankadulu ya kufwanakana mpe ya mbote samu na kisalu. Yandi mpe fwana kukengidilwa samu ti yandi kukota ve na busomele.
-      
-      
-	Na kisalu ya mutindu mosi, bantu nyonso nkondwa diswaswanu fwana kuzwa difuta ya mutindu mosi.
-      
-      
-	Muntu ni muntu kesalaka fwana kuzwa difuta yina mefwanakana, yina kesala ti yandi na dikanda na yandi bakuzwa luzingu yina medalakana na ngenda ya muntu. Ntangu yankaka luyalu fwana kubwela lusalusu ya lukengolo mabuta.
-      
-      
-	Konso muntu ke na luve ya kuyidika kintwadi na bantu yankaka, bimvuka ya bisadi mpe kukota na bimvuka ya bisadi samu na kunwanina bandandu ya yandi.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 24
-    Konso muntu ke na luve ya kuvundisa nzutu mpe kukiyangidika, mingi kisalu fwana kuzingila na bangunga kulutila ve, mpe bilumbu ya mvwandulu fwana kufutwa.
-  
-    Kibuku ya 25
-    
-      
-	Konso muntu fwana kuzinga mutindu mefwanakana, yina kepesa na yandi mpe na dikanda ya yandi mavimpi ya mbote, mawete vula-vula na dyambu ya madya, muvwatu, yinzo, mbukusulu na lupitalu mpe lusalusu ya kulunga kepesamaka na bayinzo ya luyalu yina kesadisaka mabuta. Luyalu fwana kusadisa konso muntu yina kesalaka ve, mbevo, muntu yakumanisa bangolo, mufwidi, kiboba to ntangu yankaka kana kimvwama ya yandi yayi mewombila na mambu yandi zolaka ve.
-      
-      
-	Luyalu fwana kusadisa mama mpe mwana ya yandi. Bana nyonso ke na luve ya kuzwa lusalusu ya mutindu mosi, yina kekatukaka na bayinzo bisadi-mabuta, ata babutuka na bibuti ya kukwelana na komanda to ve.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 26
-    
-      
-	Konso muntu ke na luve ya kulonguka. Ndongokolo fwana kuvwanda ya mfutwa ve, vula-vula na lukolo ya mbatukulu mpe kolezi. Konso mwana fwana kusala lukolo ya mbatukulu. Ndongokolo ya tekiniki mpe ya bisalu fwana kuvwanda bisika nyonso; ndongokolo na lukolo ya nene ke na bantu nyonso nakutalaka lenda ya bawu.
-      
-      
-	Ndongokolo fwana kulanda ndubukulu ya muntu mpe nkobosolo ya nzitsulu ya baluve ya muntu mpe bimpwanza ya mfumu. Ya fwana kupesa nzila na ngwilu, nzitusulu mpangi mpe kinkundi kati ya bayinsi nyonso mpe makanda nyonso ya bantu to mabundu ya Nzambi, kuzimbana ve nzangululu ya bisalu ya Kimvuka ya Bayinsi ya Yinza sa nkebolo kizunu.
-      
-      
-	Bibuti ke bantu yantete na kuvwanda na luve ya kusola mutindu ya malonga yina fwana kupesama na bana ya bawu.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 27
-    
-      
-	Konso muntu ke na luve ya kuzangula lusansu ya kifumba yandi mevwilva, kusadila weto mpe kudyatikisa manunga ya luzabu.
-      
-      
-	Bandanda ya kimpeve mpe ya bima ya muntu, yina mekatuka kuzwa na manima ya kisalu ya luzabu to weto fwana kukengidilwa.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 28
-    Konso muntu fwana kusalati, ata ya vwanda na kitini ya mabuta to na kitini ya yinza muvimba, baluve mpe kimpwanza yina metangama na luzayisu yayi kusalama na mutindu mefwanakama.
-  
-    Kibuku ya 29
-    
-      
-	Konso muntu ke na bambindumunu na ntadisi ya kifumba yandi mevwilwa, sika nkudusulu ya kimuntu ya yandi lenda kusalama na kimpwanza nyonso.
-      
-      
-	Konso muntu fwana kusadila baluve ya yandi mpe bimpwanza ya yandi na bitezo ya musiku samu na kutambula mpe kusitisa baluve mpe bimpwanza ya bangana mpe dyaka samu kuzitisa luyalu mpe mawete na bantu nyonso na kati ya dibundu ya bumbongi ya mabuta.
-      
-      
-	Baluve mpe bimpwanza yayi lenda kusalama ata ve kana yawu kedyatila ve kintwadi na makani ya Kimvuka ya Bayisi ya Yinza.
-      
-    
-  
-    Kibuku ya 30
-    Ata musiku mosi ya luzayisu yayi lenda kubangulwa bonso luve ni luve ya kusala kisalu ti dyambu lenda kunata mbebosolo ya baluve mpe ya bimpwanza yina metangama na mukanda yayi, yayi metadila muvimba, kimvuka to muntu.
-  

data/lib/data/udhr_txt/udhr_kng_AO.txt

@@ -1,219 +0,0 @@
-Universal Declaration of Human Rights - Koongo (Angola)
-© 1996 – 2009 The Office of the High Commissioner for Human Rights
-This plain text version prepared by the “UDHR in Unicode”
-project, http://www.unicode.org/udhr.
----
-
-NZA-NGYAMUKUSU WU MISWA MI MUTU
-    (Dikanhi 217 A (III) / 1948, di 10 di Ngonda Nwela, di kimvuka ki ZITSI ZIBUNDANA)
-  
-    THONONO
-    Mu kibila ti luzabu lu nswa lu woso mutu, mkwa dikanda di bumutu, luidi mbandu kimpwanza, mbandu budedi ayi mbandu ndembama va ntoto;
-    Mu kibila ti bunzimbu ayi lulenzo lu miswa mi bumutu bin’natanga ku phangulu mavanga man’bayuwanga ku tsi-ntima bumutu, ayi mu kutala ti ngizulu yi nza yi bumutu bu kakuka mu matuba ayi mu ngwilukulu-zinzambi, ayi bu kakuk’eso mu themosono batu ayi mu buya-buphasi, yawu iyamukusu ti ngudi-lutia lu woso mutu;
-    Mu kibila ti lukaku lu miswa mi bumutu mu ngolo yi butinu bu mikaka nkinza bene luidi, phasi mutu kabika kutisu kulanda nzila nganzi yi lubayusu lu mtinu ayi lubayusu lu lubyefomo;
-    Mu kibila ti msamu-ngudi bene ndatusu ntwala yi bukundi ayi ngwizunu yi zitsi zioso;
-    Mu kibila ti mu Pfumu-Mkanda, zitsi zioso zi kinvuka ki Zitsi Zibundana zin’yamikis’ eso diana ayi kivuvu kiawu mu ngudi-minswa mi bumutu, mu bunswa ayi mu buzitu bu bumutu, mu budedi bu kinswa kitedi kuidi babakala ayi kuidi bakhieto; Ayi mu kutala ti baboso bakikinini kuvanga madi nkinza ayi kunata-ntwala mu luzingu lwawu kimpwanza ki m’nene;
-    Mu kibila ti Batinu boso bangu kinvuka ki Zitsi Zibundana babundidi-thulu mu ngwakunu ayi M’Yadi kinvuka ki Zitsi zi Bundana mu kusadila lukaku ayi thumunu yi miswa ayi yi maluve ma mutu ayi mvandi bumpwanza bungudi bu mutu;
-    Mu kibila ti ndedokosolo kuidi baboso yi mbadulu yi miswa ayi yi bumpwanza bene bu mutu nkinza yidi, mosi mbwakusulu yi dikanu bene yi baka buku bela;
-    MTINU-LUKUTUNGUNU Wun’yamikisa NGYAMUKUSU YI MISWA MI MUTU’ emimi, dede lukanu lun’sadulu kuidi zinvila ayi zitsi zioso, mosi batu boso ayi binvuka biluyalu bi zitsi zioso, bu ba-mi-tebukila monho, basia-ngolo mu-ku-mi-yiyisa mu zinzo-zinkanda, mu-ku-mi-tumina ayi mu-kwe-mi-yonzulanga mu mavanga ma basi tsi-awu ayi mu mavanga ma basi bandi-batu, bakhembo basi kinvuka ki Zitsi Zibundana.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUTHETI
-    Bizingi bioso bisiwu ti batu bambutukanga mu kidedi ki buzitu ayi kibumswa. Bizingi-bene, batu, badi diela ayi tsi-ntima, bafwene kuzingila mbatzi-na-mbatzi-yandi mu mtima bukhomba.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUM’MWADI
-    Batu boso babeki dilwaku di kutatila miswa ayi maluve ma-mayamukusu mu MTINU-NGYAMUKUSU’ ewiwi, mu kukhambu vengula woso mutu, keti mu matedi phila ndimba mkand’ andi yi nhitu, evo mu matedi bukhieto evo bubala bwandi, evo mu matedi mbembo andi, evo phila nzambi andi, evo mu matedi phila politik’andi, evo phila kingudi kiandi, evo mu kibila kinkaka.
-    Ayi vala-sa-siwu luswasunu ko mu kibila ki tswasunu thadulu politika yi batu mu zitsi, evo mu kibila ki tswasunu mswa-nzitumunu yi batu-batu mu zitsi, voti mu kibila ki luswasunu lu mbutukulu evo lu khadulu mutu mu phila-phila tsi, yi kimpwanza, evo yin’talu kuidi tsi mka, voti tsi ikoso mu tsi mka.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUN’TATU
-    Woso mutu widi mswa kuzinga, ku-yi-yadila na veka mu kimpwanza ayi kuzinga mu lufiatu.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUN´YA
-    Kwisi ko mutu wala siwu mu buvika; Buvika ayi phila mambu moso matedi buvika bikanduku.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUN’TANU
-    Kwisi ko mutu wala tulu mu thovokolo evo mu phasi zimakhemi, zi-kun’kitisa bumutu bwandi.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUN’SAMBANU
-    Batu boso badi na mswa u-lenda ku-ba-zitusu mu mambu moso matedi bunhitu-mswa bwawu.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUTSAMBWADI
-    Batu boso badedakana mu mikaka ayi miswa mi luyalu, mu kukhambu swasunu, badi dede mu butanunu va thalu mswa-mtinu. Baboso badi dede mu luve lu kutanunu vadi loso luswasunu lumbayisa NZA-NGYAMUKUSU’ eyiyi ayi vadi mavanga moso ma bundima kuidi NGYAMUKUSU’ eyiyi.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUNANA
-    Woso kwa mutu widi na luve lu ku-bwe-tomba kusamba mambu mandi mu zinzo zim’kanu zi-vyakana, dede buntumina buka-nkanu yi tsi andi.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUVWA
-    Kuisi ko mutu fwene kubwilu, kukangu evo ku-kukusu mu khambu ku kibila ki tungu.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUKUMI
-    Woso kwa mutu widi mswa, buka woso yandi mutu, mu kufundusu va m’yalu-nguba mu kitezo kifwana kuidi nzo-m’kanu yi songa , in’zenga mambu mu budede ayi mu bukiedika bu mavanga mandi, na miswa na buloko bwandi.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUKUMI-KIMUEKA
-    
-      
-        Woso mutu um’tatu mu mavanga mambi fwene kutwama bongolo dibungu dimbote, nate mbelo-andi im’monoso mu procesu yi m’yalu-nguba, ayi mafwana moso ma butanunu bwandi man’tulu-va-tsi.
-      
-      
-        Kwisi mutu ko wala komo mu bumbedi mu mambu o ma-zimbukunu evo o ma-khembo sonama dede ti msiku mu thangu yi-ka-ma-sadila, evo mam’kambu-ba ti ma mbedoso va thalu mswa-luyalu lu tsi-andi voti va thalu mswa-mtinu luyalu lu tsi-mvimba. Bo bwawu, kwisi-ko luve lu kukoma mutu mu phasi-mswa ilutidi m’kata ayi yo im’fwene mu thangu yoyawu ikam’vola mbi.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUKUMI-KIM’MWADI
-    Kwisi-ko mutu wala tatusu mu luzingu lwandi luswama, evo mu mambu mandi ma tsi-nzo ayi mu mambu ma bukanda bwandi, evo mu mambu ma mikanda myandi min’sweki, enati vasi kibila kitungu-ko. Mu khotolo batu evo luyalu mu mambu ma ngana man’sweki, woso mutu mswa ayi luve kadi kutanunu kwidi lutumu ayi mswa luyalu.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUKUMI-KIN’TATU
-    
-      
-        Woso mutu widi luve ayi mswa kudyata ayi kutomba nzo mu yoso-kwa tsi.
-      
-      
-        Woso mutu widi mswa ayi luve lu kubasika mu tsi-andi um kwenda ku tsi-mka, ayi um ku-bwe-vutuka ku tsi-andi.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUKUMI-KIN’YA
-    
-      
-        Woso mutu m’landukunu kwidi luyalu widi na luve ayi mswa kutinina ayi kutanunu ku tsi-mka.
-      
-      
-        Vangi mswa-bewowo wisi-ko ngolo voti lutelo mu mavada masiwu ti mbivusu in’nene kwidi lutumu-mswa lun’tangununwanga ti "direito comum", evo mu mavada mambi madi ndambi yi zikhanu zi mayindu ma kinvuka ki Zitsi Zibundana.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUKUMI-KIN’TANU
-    
-      
-        Woso-kwa mutu mswa ayi luve kadi mu kubaka bwisi-tsi bwandi.
-      
-      
-        Kwisi-ko mutu m’kanduku mu khembo kibila kitungu mu bwisi-tsi bwandi evo mu kubalula bwisi-tsi bwandi mu bwisi-tsi bumkaka.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUKUMI-KIN’SAMBANU
-    
-      
-        Tona ban’kituka ditoko ayi ndumba banhieka, kimbakala ayi kikhieto mswa ayi luve lwawu badi mu kukwela ayi kuvanga dikanda, mu kukambu kanduku mu kibila ki mambu ma-tedi phila ndimba yi mkanda nhitu, evo mu kibila ki mambu matedi luswasunu lu bwisi-tsi, evo mu kibila ki matedi luswasunu lu zingwikukulu-mu-zinzambi. Ayi mu dikwela ayi mu mbanusunu dikwela, badi miswa dede.
-      
-      
-        Dikwela disi-ko, enati ba-veka, kikhieto na kimbakala basa di-tya ko.
-      
-      
-        Dikanda, thonono tsi ayi mvila-mvimba, bwawu, mswa didi mu kukaku kwidi luyalu.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUKUMI-KITSAMBWADI
-    
-      
-        Woso mutu, na veka evo mu mkangu, luve ayi mswa kadi mu kuvwa yandi nzo evo yandi khadi.
-      
-      
-        Kwisi mutu ko lenda yimunu nzo-andi feka voti khadi-andi veka.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUKUMI-KINANA
-    Woso mutu mswa ayi luve kadi ku kimpwanza ki mayindu, ki tsimtima ayi ki luwiluku; Mswa bewowo umvana luve kwidi woso mutu lu kubaluka mu luwiluku evo mu mayindu, na mu mbonosono luwiluku lwandi ayi mayindu mandi, va nafeka evo va mbo-yi-batu, nafeka voti na mbatzi-andi, mu zikhadulu, mu malongi evo mu tsambudulu ayi voti mu phila bipa.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUKUMI-KIVWA
-    Woso mutu midi na luve ayi mswa yi kimpwanza ki baka dyandi dibanza, yandi mbadulu ayi dyandi dituba, ayi bo-bwawu, widi na mswa ukhembo bundulu va yilu mabanza mandi evo widi luve lu kutomba madi mkinza mo kayamba ayi katyakisa, mu kukambu ku minkaka evo zindilu, mambu ayi mayindu mandi moso mu yoso kwandi phila mbemo.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUMAKUMWADI
-    
-      
-        Woso mutu widi na luve ayi mswa mu kimpwanza ki lubundunu ayi ki thwadi ayi badi-andi, kivimba ndembama ikinzuku.
-      
-      
-        Kwisi-ko mutu m’tisu mu ngolo kukota mu kithwadi.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUMAKUMWADI-KIMWEKA
-    
-      
-        Woso mutu widi mswa ayi luve lubyalu lu tsi-andi, mu bunafeka evo mu bumvwala.
-      
-      
-        Woso mutu widi na luve ayi mswa wo-wawu widi badi-andi mu kuba m’yadi.
-      
-      
-        Lutya lu basi-tsi lwawu dibandu di buyadi ayi bupfumu bu tsi; Ayi lutya bene lufwene kumonikinanga mu zivoti zikyedika mu tsi ayi zin’swekanga butinu ayi bwisi-tsi.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUMAKUMWADI-KIM’MWADI
-    Woso mutu, bukadi mwisi-tsi, widi mswa ayi luve kusikumu mu "segurança social", ayi lenda kutomba mbanusunu-nzala yi matedi mu "económico", mu "social" ayi mu "cultural", va mbata lusadusu ayi nguvu yi tsi-andi, yi bukhomba bu tsi-andi ayi zitsi zimka, ayi dede luviakusu lu makanhi ma tsi-na-tsi.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUMAKUMWADI-KIN’TATU
-    
-      
-        Woso mutu widi na luve na mswa kusala kisalu, kusola kisalu kyandi mu kimpwanza, mu khikununu bufwanhi bwidi ayi kisalu bene ayi mbakulu-andi mu kisalu bene. Woso-kwa mutu widi’eso luve ayi mswa kukaku ku buphumbulu, voti kukaku ku bukhambu-b-kisalu.
-      
-      
-        Batu boso badi mswa ayi luve kubakila mbakulu ifwene ayi in’iedimina ayi kisalu kyawu.
-      
-      
-        Woso mutu n’salanga widi mswa kubaka mfutu uyedimina ayi kisalu kyandi, o un´fwana mu ku-i-zingisa naveka ayi mu kuzingisa dikanda dyandi, ti baka bubela, ay’eso mu lusadusu lu bukaku lu "protecção social".
-      
-      
-        Woso-kwa mutu widi na mswa ayi luve kuvanga bimvuka ki thwadi bisadi evo "sindicatu", ayi badi-andi. Widi’eso mswa kukota mu kimvuka ki "sindicatu", phasi kanwanina-luzingu lwandi lu kisadi.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LU MAKUMWADI-KIN’YA
-    Woso mutu widi mswa ayi luve lu tsakulu ayi lu phundulu im’nfutu mu thangu ifwene ayi phila kisalu kyandi.
-  
-    LUTUMU LUMAKUMWADI-KIN’TANU
-    
-      
-        Woso mutu widi mswa ayi luve lu kunata phila luzingu lufwana, phila-mweka, mbakulu-andi iduka thanunu buvimpi, bote bwandi bunzingulu. Mbakulu-andi ifwana mbakulu bidya, mbakulu mvwatu, nzo, mbakulu mbukulu kimbevo. Ayi mu buya asyi mu pfwilulu n’nuni evo mkazi, ayi mu bununu, ay’eso mu phasi zi zimbisa bima byandi bioso, mu kukambu ku lutya lwandi feka, mutu-ewowo mswa thanunu yi kimvuka ki "segurança social" kadi.
-      
-      
-        Mbutu ayi bwana-tsombi bifwene kusadusu mu phila-mka imbote. Ayi bana bam’butuka mu dikwela ayi bana bam’butuka mu nganda luve ayi mswa dede badi va thalu lusadusu lu kimvuka ki "protecção social".
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUMAKUMWADI-KIN’SAMBANU
-    
-      
-        Woso mutu widi mswa kulonga mkanda. Nzo-mkanda ifwene kuba ipholo, ayi mkutu nzo-mkanda itheti ban’tedilanga ti "ensino elementar". Nzo-mkanda yi "ensino elementar" ikwiku kwidi batu boso yidi. Nzo-mkanda yi "técnico" ayi yi kwiyila kisalu evo "profissional" zifwene kuzibulumu muma moso, kwidi batu boso. Khotolo nzo-mkanda yi lukumu ifwene kwidi baboso dede makanhi mawu.
-      
-      
-        Nzo-mkanda ifwene kusongisa ayi kunatisa batu mu nzila bumutu-tungu, ayi mu khwetolo miswa ayi maluve ma kinvuka ki Zitsi Zibundana, mu kutwadisa batu mu nzila ngwizunu, mu nzila mlenvo ayi mu nzila bukhomba ayi bundembama.
-      
-      
-        Masya badi na luve lu kusobudila bana bawu phila nzo-mkanda bafwene.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUMAKUMWADI-KITSAMBWADI
-    
-      
-        Woso mutu widi mswa ayi luve mu kukota, mu lutya lwandi feka, mu kimvuka ki tsakulu va bundiku bwandi, mosi katomba nhienzi yi biphangula-biphangula ayi butomoso bu luzabu.
-      
-      
-        Batu boso badi luve lu kukaku um mamoso bansilanga-dyana matedi bisalu bidyela dyawu, bi bundwengi bwawu ayi bisona byawu.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUMAKUMWADI-KINANA
-    Woso mutu widi mswa ayi luve ku sya-dyana ti vadi phila ngyatusulu nza ilenda tumisa ayi vangisa miswa ayi maluve ma Ngyamukusu’eyiyi.
-  
-    LUTUMU-MSWA LUMAKUMWADI-KIVWA
-    
-      
-        Woso mutu widi na zithumu zi-ka-fwene kusadila va meso ma bundiku bwandi, khinu kalendi baka-ko bu kukonzukila um bumutu-tungu bwandi.
-      
-      
-        Thumukunu miswa ayi maluve moso’emama yidi mu mkamba misiku mi luyalu, o min’nata-ntuala buzitu bu batu-i-batu, bunswa ayi buphwanza, ayi buvumi bu bifu-bi-mbote, ayi buvumi mu tsi i bu-"democracia".
-      
-      
-        Kanikito kusadila miswa ayi maluve moso’emama mu phila mweka ivyakasana ayi mabanza mangudi mandi, o ma kimvuka ki Zitsi Zibundana.
-      
-    
-  
-    LUTUMU-MSWA LUMAKUMATATU
-    Kadi msiku wu NZA-NGYAMUKUSU’eyiyi ulenda vumbulu mu phumbudulu in’natisa tsi vo dingumba mu mavanga ma tholomono miswa ayi maluve bene.
-