langa 1.0.0

data/examples/turkish_utf8.txt

@@ -0,0 +1,1000 @@
+#THE UNBOUND BIBLE (www.unboundbible.org)
+#name	Turkish
+#filetype	Unmapped-BCVS
+#copyright	
+#abbreviation	
+#language	trk
+#note	
+#columns	orig_book_index	orig_chapter	orig_verse	orig_subverse	order_by	text
+01O	1	1		10	Başlangıçta Tanrı göğü ve yeri yarattı.
+01O	1	2		20	Yer boştu, yeryüzü şekilleri yoktu; engin karanlıklarla kaplıydı. Tanrının Ruhu suların üzerinde dalgalanıyordu.
+01O	1	3		30	Tanrı, ‹‹Işık olsun›› diye buyurdu ve ışık oldu.
+01O	1	4		40	Tanrı ışığın iyi olduğunu gördü ve onu karanlıktan ayırdı.
+01O	1	5		50	Işığa ‹‹Gündüz››, karanlığa ‹‹Gece›› adını verdi. Akşam oldu, sabah oldu ve ilk gün oluştu.
+01O	1	6		60	Tanrı, ‹‹Suların ortasında bir kubbe olsun, suları birbirinden ayırsın›› diye buyurdu.
+01O	1	7		70	Ve öyle oldu. Tanrı gökkubbeyi yarattı. Kubbenin altındaki suları üstündeki sulardan ayırdı.
+01O	1	8		80	Kubbeye ‹‹Gök›› adını verdi. Akşam oldu, sabah oldu ve ikinci gün oluştu.
+01O	1	9		90	Tanrı, ‹‹Göğün altındaki sular bir yere toplansın, kuru toprak görünsün›› diye buyurdu ve öyle oldu.
+01O	1	10		100	Kuru alana ‹‹Kara››, toplanan sulara ‹‹Deniz›› adını verdi. Tanrı bunun iyi olduğunu gördü.
+01O	1	11		110	Tanrı, ‹‹Yeryüzü bitkiler, tohum veren otlar, türüne göre tohumu meyvesinde bulunan meyve ağaçları üretsin›› diye buyurdu ve öyle oldu.
+01O	1	12		120	Yeryüzü bitkiler, türüne göre tohum veren otlar, tohumu meyvesinde bulunan meyve ağaçları yetiştirdi. Tanrı bunun iyi olduğunu gördü.
+01O	1	13		130	Akşam oldu, sabah oldu ve üçüncü gün oluştu.
+01O	1	14	-15	140	Tanrı şöyle buyurdu: ‹‹Gökkubbede gündüzü geceden ayıracak, yeryüzünü aydınlatacak ışıklar olsun. Belirtileri, mevsimleri, günleri, yılları göstersin.›› Ve öyle oldu.
+01O	1	16		150	Tanrı büyüğü gündüze, küçüğü geceye egemen olacak iki büyük ışığı ve yıldızları yarattı.
+01O	1	17	-18	160	Yeryüzünü aydınlatmak, gündüze ve geceye egemen olmak, ışığı karanlıktan ayırmak için onları gökkubbeye yerleştirdi. Tanrı bunun iyi olduğunu gördü.
+01O	1	19		170	Akşam oldu, sabah oldu ve dördüncü gün oluştu.
+01O	1	20		180	Tanrı, ‹‹Sular canlı yaratıklarla dolup taşsın, yeryüzünün üzerinde, gökte kuşlar uçuşsun›› diye buyurdu.
+01O	1	21		190	Tanrı büyük deniz canavarlarını, sularda kaynaşan canlıları ve uçan çeşitli varlıkları yarattı. Bunun iyi olduğunu gördü.
+01O	1	22		200	Tanrı, ‹‹Verimli olun, çoğalın, denizleri doldurun, yeryüzünde kuşlar çoğalsın›› diyerek onları kutsadı.
+01O	1	23		210	Akşam oldu, sabah oldu ve beşinci gün oluştu.
+01O	1	24		220	Tanrı, ‹‹Yeryüzü çeşit çeşit canlı yaratık, evcil ve yabanıl hayvan, sürüngen türetsin›› diye buyurdu. Ve öyle oldu.
+01O	1	25		230	Tanrı çeşit çeşit yabanıl hayvan, evcil hayvan, sürüngen yarattı. Bunun iyi olduğunu gördü. kara hayvanlarını da kapsıyor.
+01O	1	26		240	Tanrı, ‹‹İnsanı kendi suretimizde, kendimize benzer yaratalım›› dedi, ‹‹Denizdeki balıklara, gökteki kuşlara, evcil hayvanlara, sürüngenlere, yeryüzünün tümüne egemen olsun.››
+01O	1	27		250	Tanrı insanı kendi suretinde yarattı. Böylece insan Tanrı suretinde yaratılmış oldu. İnsanları erkek ve dişi olarak yarattı.
+01O	1	28		260	Onları kutsayarak, ‹‹Verimli olun, çoğalın›› dedi, ‹‹Yeryüzünü doldurun ve denetiminize alın; denizdeki balıklara, gökteki kuşlara, yeryüzünde yaşayan bütün canlılara egemen olun.
+01O	1	29		270	İşte yeryüzünde tohum veren her otu, tohumu meyvesinde bulunan her meyve ağacını size veriyorum. Bunlar size yiyecek olacak.
+01O	1	30		280	Yabanıl hayvanlara, gökteki kuşlara, sürüngenlere -soluk alıp veren bütün hayvanlara- yiyecek olarak yeşil otları veriyorum.›› Ve öyle oldu.
+01O	1	31		290	Tanrı yarattıklarına baktı ve her şeyin çok iyi olduğunu gördü. Akşam oldu, sabah oldu ve altıncı gün oluştu.
+01O	2	1		300	Gök ve yer bütün öğeleriyle tamamlandı.
+01O	2	2		310	Yedinci güne gelindiğinde Tanrı yapmakta olduğu işi bitirdi. Yaptığı işten o gün dinlendi.
+01O	2	3		320	Yedinci günü kutsadı. Onu kutsal bir gün olarak belirledi. Çünkü Tanrı o gün yaptığı, yarattığı bütün işi bitirip dinlendi.
+01O	2	4		330	Göğün ve yerin yaratılış öyküsü: RAB Tanrı göğü ve yeri yarattığında,
+01O	2	5		340	yeryüzünde yabanıl bir fidan, bir ot bile bitmemişti. Çünkü RAB Tanrı henüz yeryüzüne yağmur göndermemişti. Toprağı işleyecek insan da yoktu.
+01O	2	6		350	Yerden yükselen buhar bütün toprakları suluyordu.
+01O	2	7		360	RAB Tanrı Ademi topraktan yarattı ve burnuna yaşam soluğunu üfledi. Böylece Adem yaşayan varlık oldu. kaynakları››.
+01O	2	8		370	RAB Tanrı doğuda, Adende bir bahçe dikti. Yarattığı Ademi oraya koydu.
+01O	2	9		380	Bahçede iyi meyve veren türlü türlü güzel ağaç yetiştirdi. Bahçenin ortasında yaşam ağacıyla iyiyle kötüyü bilme ağacı vardı.
+01O	2	10		390	Adenden bir ırmak doğuyor, bahçeyi sulayıp orada dört kola ayrılıyordu.
+01O	2	11		400	İlk ırmağın adı Pişondur. Altın kaynakları olan Havila sınırları boyunca akar.
+01O	2	12		410	Orada iyi altın, reçine ve oniks bulunur.
+01O	2	13		420	İkinci ırmağın adı Gihondur, Kûş sınırları boyunca akar.
+01O	2	14		430	Üçüncü ırmağın adı Dicledir, Asurun doğusundan akar. Dördüncü ırmak ise Fırattır.
+01O	2	15		440	RAB Tanrı Aden bahçesine bakması, onu işlemesi için Ademi oraya koydu.
+01O	2	16		450	Ona, ‹‹Bahçede istediğin ağacın meyvesini yiyebilirsin›› diye buyurdu,
+01O	2	17		460	‹‹Ama iyiyle kötüyü bilme ağacından yeme. Çünkü ondan yediğin gün kesinlikle ölürsün.››
+01O	2	18		470	Sonra, ‹‹Ademin yalnız kalması iyi değil›› dedi, ‹‹Ona uygun bir yardımcı yaratacağım.››
+01O	2	19		480	RAB Tanrı yerdeki hayvanların, gökteki kuşların tümünü topraktan yaratmıştı. Onlara ne ad vereceğini görmek için hepsini Ademe getirdi. Adem her birine ne ad verdiyse, o canlı o adla anıldı.
+01O	2	20		490	Adem bütün evcil ve yabanıl hayvanlara, gökte uçan kuşlara ad koydu. Ama kendisi için uygun bir yardımcı bulunmadı.
+01O	2	21		500	RAB Tanrı Ademe derin bir uyku verdi. Adem uyurken, RAB Tanrı onun kaburga kemiklerinden birini alıp yerini etle kapadı.
+01O	2	22		510	Ademden aldığı kaburga kemiğinden bir kadın yaratarak onu Ademe getirdi.
+01O	2	23		520	Adem,  ‹‹İşte, bu benim kemiklerimden alınmış kemik,<br />Etimden alınmış ettir›› dedi,  ‹‹Ona ‹Kadın› denilecek,<br />Çünkü o adamdan alındı.›› türemiştir.
+01O	2	24		530	Bu nedenle adam annesini babasını bırakıp karısına bağlanacak, ikisi tek beden olacak.
+01O	2	25		540	Adem de karısı da çıplaktılar, henüz utanç nedir bilmiyorlardı.
+01O	3	1		550	RAB Tanrının yarattığı yabanıl hayvanların en kurnazı yılandı. Yılan kadına, ‹‹Tanrı gerçekten, ‹Bahçedeki ağaçların hiçbirinin meyvesini yemeyin› dedi mi?›› diye sordu.
+01O	3	2		560	Kadın, ‹‹Bahçedeki ağaçların meyvelerinden yiyebiliriz›› diye yanıtladı,
+01O	3	3		570	‹‹Ama Tanrı, ‹Bahçenin ortasındaki ağacın meyvesini yemeyin, ona dokunmayın; yoksa ölürsünüz› dedi.››
+01O	3	4		580	Yılan, ‹‹Kesinlikle ölmezsiniz›› dedi,
+01O	3	5		590	‹‹Çünkü Tanrı biliyor ki, o ağacın meyvesini yediğinizde gözleriniz açılacak, iyiyle kötüyü bilerek Tanrı gibi olacaksınız.››
+01O	3	6		600	Kadın ağacın güzel, meyvesinin yemek için uygun ve bilgelik kazanmak için çekici olduğunu gördü. Meyveyi koparıp yedi. Yanındaki kocasına verdi, o da yedi.
+01O	3	7		610	İkisinin de gözleri açıldı. Çıplak olduklarını anladılar. Bu yüzden incir yaprakları dikip kendilerine önlük yaptılar.
+01O	3	8		620	Derken, günün serinliğinde bahçede yürüyen RAB Tanrının sesini duydular. Ondan kaçıp ağaçların arasına gizlendiler.
+01O	3	9		630	RAB Tanrı Ademe, ‹‹Neredesin?›› diye seslendi.
+01O	3	10		640	Adem, ‹‹Bahçede sesini duyunca korktum. Çünkü çıplaktım, bu yüzden gizlendim›› dedi.
+01O	3	11		650	RAB Tanrı, ‹‹Çıplak olduğunu sana kim söyledi?›› diye sordu, ‹‹Sana meyvesini yeme dediğim ağaçtan mı yedin?››
+01O	3	12		660	Adem, ‹‹Yanıma koyduğun kadın ağacın meyvesini bana verdi, ben de yedim›› diye yanıtladı.
+01O	3	13		670	RAB Tanrı kadına, ‹‹Nedir bu yaptığın?›› diye sordu. Kadın, ‹‹Yılan beni aldattı, o yüzden yedim›› diye karşılık verdi.
+01O	3	14		680	Bunun üzerine RAB Tanrı yılana,<br />‹‹Bu yaptığından ötürü<br />Bütün evcil ve yabanıl hayvanların<br />En lanetlisi sen olacaksın›› dedi,<br />‹‹Karnının üzerinde sürünecek,<br />Yaşamın boyunca toprak yiyeceksin.
+01O	3	15		690	Seninle kadını, onun soyuyla senin soyunu<br />Birbirinize düşman edeceğim.<br />Onun soyu senin başını ezecek,<br />Sen onun topuğuna saldıracaksın.››
+01O	3	16		700	RAB Tanrı kadına,<br />‹‹Çocuk doğururken sana<br />Çok acı çektireceğim›› dedi,<br />‹‹Ağrı çekerek doğum yapacaksın.<br />Kocana istek duyacaksın,<br />Seni o yönetecek.››
+01O	3	17		710	RAB Tanrı Ademe,<br />‹‹Karının sözünü dinlediğin ve sana,<br />Meyvesini yeme dediğim ağaçtan yediğin için<br />Toprak senin yüzünden lanetlendi›› dedi,<br />‹‹Yaşam boyu emek vermeden yiyecek bulamayacaksın.
+01O	3	18		720	Toprak sana diken ve çalı verecek,<br />Yaban otu yiyeceksin.
+01O	3	19		730	Toprağa dönünceye dek<br />Ekmeğini alın teri dökerek kazanacaksın.<br />Çünkü topraksın, topraktan yaratıldın<br />Ve yine toprağa döneceksin.››
+01O	3	20		740	Adem karısına Havvafç adını verdi. Çünkü o bütün insanlarınfç annesiydi. gelen aynı sözcükten türemiştir.
+01O	3	21		750	RAB Tanrı Ademle karısı için deriden giysiler yaptı, onları giydirdi.
+01O	3	22		760	Sonra, ‹‹Adem iyiyle kötüyü bilmekle bizlerden biri gibi oldu›› dedi, ‹‹Artık yaşam ağacına uzanıp meyve almasına, yiyip ölümsüz olmasına izin verilmemeli.››
+01O	3	23		770	Böylece RAB Tanrı, yaratılmış olduğu toprağı işlemek üzere Ademi Aden bahçesinden çıkardı.
+01O	3	24		780	Onu kovdu. Yaşam ağacının yolunu denetlemek için de Aden bahçesinin doğusuna Keruvlar ve her yana dönen alevli bir kılıç yerleştirdi.
+01O	4	1		790	Adem karısı Havva ile yattı. Havva hamile kaldı ve Kayini doğurdu. ‹‹RABbin yardımıyla bir oğul dünyaya getirdim›› dedi.
+01O	4	2		800	Daha sonra Kayinin kardeşi Habili doğurdu. Habil çoban oldu, Kayin ise çiftçi.
+01O	4	3		810	Günler geçti. Bir gün Kayin toprağın ürünlerinden RABbe sunu getirdi.
+01O	4	4		820	Habil de sürüsünde ilk doğan hayvanlardan bazılarını, özellikle de yağlarını getirdi. RAB Habili ve sunusunu kabul etti.
+01O	4	5		830	Kayinle sunusunu ise reddetti. Kayin çok öfkelendi, suratını astı.
+01O	4	6		840	RAB Kayine, ‹‹Niçin öfkelendin?›› diye sordu, ‹‹Niçin surat astın?
+01O	4	7		850	Doğru olanı yapsan, seni kabul etmez miyim? Ancak doğru olanı yapmazsan, günah kapıda pusuya yatmış, seni bekliyor. Ona egemen olmalısın.››
+01O	4	8		860	Kayin kardeşi Habile, ‹‹Haydi, tarlaya gidelim›› dedi. Tarlada birlikteyken kardeşine saldırıp onu öldürdü. Tevratı, Süryanice ve Vulgatadan alındı.
+01O	4	9		870	RAB Kayine, ‹‹Kardeşin Habil nerede?›› diye sordu. Kayin, ‹‹Bilmiyorum, kardeşimin bekçisi miyim ben?›› diye karşılık verdi.
+01O	4	10		880	RAB, ‹‹Ne yaptın?›› dedi, ‹‹Kardeşinin kanı topraktan bana sesleniyor.
+01O	4	11		890	Artık döktüğün kardeş kanını içmek için ağzını açan toprağın laneti altındasın.
+01O	4	12		900	İşlediğin toprak bundan böyle sana ürün vermeyecek. Yeryüzünde aylak aylak dolaşacaksın.››
+01O	4	13		910	Kayin, ‹‹Cezam kaldıramayacağım kadar ağır›› diye karşılık verdi,
+01O	4	14		920	‹‹Bugün beni bu topraklardan kovdun. Artık huzurundan uzak kalacak, yeryüzünde aylak aylak dolaşacağım. Kim bulsa öldürecek beni.››
+01O	4	15		930	Bunun üzerine RAB, ‹‹Seni kim öldürürse, ondan yedi kez öç alınacak›› dedi. Kimse bulup öldürmesin diye Kayinin üzerine bir nişan koydu.
+01O	4	16		940	Kayin RABbin huzurundan ayrıldı. Aden bahçesinin doğusunda, Nod topraklarına yerleşti.
+01O	4	17		950	Kayin karısıyla yattı. Karısı hamile kaldı ve Hanoku doğurdu. Kayin o sırada bir kent kurmaktaydı. Kente oğlu Hanokun adını verdi.
+01O	4	18		960	Hanoktan İrat oldu. İrattan Mehuyael, Mehuyaelden Metuşael, Metuşaelden Lemek oldu.
+01O	4	19		970	Lemek iki kadınla evlendi. Birinin adı Âda, öbürünün ise Sillaydı.
+01O	4	20		980	Âda Yavalı doğurdu. Yaval sürü sahibi göçebelerin atasıydı.
+01O	4	21		990	Kardeşinin adı Yuvaldı. Yuval lir ve ney çalanların atasıydı.
+01O	4	22		1000	Silla Tuval-Kayini doğurdu. Tuval-Kayin tunç ve demirden çeşitli kesici aletler yapardı. Tuval-Kayinin kızkardeşi Naamaydı.
+01O	4	23		1010	Lemek karılarına şöyle dedi:  ‹‹Ey Âda ve Silla, beni dinleyin,<br />Ey Lemekin karıları, sözlerime kulak verin.<br />Beni yaraladığı için<br />Bir adam öldürdüm,<br />Beni hırpaladığı için<br />Bir genci öldürdüm.
+01O	4	24		1020	Kayinin yedi kez öcü alınacaksa,<br />Lemekin yetmiş yedi kez öcü alınmalı.››
+01O	4	25		1030	Adem karısıyla yine yattı. Havva bir erkek çocuk doğurdu. ‹‹Tanrı Kayinin öldürdüğü Habilin yerine bana başka bir oğul bağışladı›› diyerek çocuğa Şit adını verdi.
+01O	4	26		1040	Şit'in de bir oğlu oldu, adını Enoş koydu. O zaman insanlar RAB'bi adıyla çağırmaya başladı.
+01O	5	1		1050	Adem soyunun öyküsü: Tanrı insanı yarattığında onu kendine benzer kıldı.
+01O	5	2		1060	Onları erkek ve dişi olarak yarattı ve kutsadı. Yaratıldıkları gün onlara ‹‹İnsan›› adını verdi.
+01O	5	3		1070	Adem 130 yaşındayken kendi suretinde, kendisine benzer bir oğlu oldu. Ona Şit adını verdi.
+01O	5	4		1080	Şitin doğumundan sonra Adem 800 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	5	5		1090	Adem toplam 930 yıl yaşadıktan sonra öldü.
+01O	5	6		1100	Şit 105 yaşındayken oğlu Enoş doğdu.
+01O	5	7		1110	Enoşun doğumundan sonra Şit 807 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	5	8		1120	Şit toplam 912 yıl yaşadıktan sonra öldü.
+01O	5	9		1130	Enoş 90 yaşındayken oğlu Kenan doğdu.
+01O	5	10		1140	Kenanın doğumundan sonra Enoş 815 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	5	11		1150	Enoş toplam 905 yıl yaşadıktan sonra öldü.
+01O	5	12		1160	Kenan 70 yaşındayken oğlu Mahalalel doğdu.
+01O	5	13		1170	Mahalalelin doğumundan sonra Kenan 840 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	5	14		1180	Kenan toplam 910 yıl yaşadıktan sonra öldü.
+01O	5	15		1190	Mahalalel 65 yaşındayken oğlu Yeret doğdu.
+01O	5	16		1200	Yeretin doğumundan sonra Mahalalel 830 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	5	17		1210	Mahalalel toplam 895 yıl yaşadıktan sonra öldü.
+01O	5	18		1220	Yeret 162 yaşındayken oğlu Hanok doğdu.
+01O	5	19		1230	Hanokun doğumundan sonra Yeret 800 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	5	20		1240	Yeret toplam 962 yıl yaşadıktan sonra öldü.
+01O	5	21		1250	Hanok 65 yaşındayken oğlu Metuşelah doğdu.
+01O	5	22		1260	Metuşelahın doğumundan sonra Hanok 300 yıl Tanrı yolunda yürüdü. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	5	23		1270	Hanok toplam 365 yıl yaşadı.
+01O	5	24		1280	Tanrı yolunda yürüdü, sonra ortadan kayboldu; çünkü Tanrı onu yanına almıştı.
+01O	5	25		1290	Metuşelah 187 yaşındayken oğlu Lemek doğdu.
+01O	5	26		1300	Lemekin doğumundan sonra Metuşelah 782 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	5	27		1310	Metuşelah toplam 969 yıl yaşadıktan sonra öldü.
+01O	5	28		1320	Lemek 182 yaşındayken bir oğlu oldu.
+01O	5	29		1330	‹‹RABbin lanetlediği bu toprak yüzünden çektiğimiz eziyeti, harcadığımız emeği bu çocuk hafifletip bizi rahatlatacak›› diyerek çocuğa Nuh adını verdi.
+01O	5	30		1340	Nuhun doğumundan sonra Lemek 595 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	5	31		1350	Lemek toplam 777 yıl yaşadıktan sonra öldü.
+01O	5	32		1360	Nuh 500 yıl yaşadıktan sonra Sam, Ham, Yafet adlı oğulları doğdu.
+01O	6	1		1370	Yeryüzünde insanlar çoğalmaya başladı, kızlar doğdu.
+01O	6	2		1380	İlahi varlıklarfı insan kızlarının güzelliğini görünce beğendikleriyle evlendiler.
+01O	6	3		1390	RAB, ‹‹Ruhum insanda sonsuza dek kalmayacak, çünkü o ölümlüdür›› dedi, ‹‹İnsanın ömrü yüz yirmi yıl olacak.››
+01O	6	4		1400	İlahi varlıklarınfı insan kızlarıyla evlenip çocuk sahibi oldukları günlerde ve daha sonra yeryüzünde Nefiller vardı. Bunlar eski çağ kahramanları, ünlü kişilerdi. Bunların melek ya da Şit soyundan gelen insanlar olduğu sanılıyor. gelir. Septuaginta bunu ‹‹Devler›› diye çevirir. Aynı sözcük Say.13:32-33 ayetlerinde de geçer.
+01O	6	5		1410	RAB baktı, yeryüzünde insanın yaptığı kötülük çok, aklı fikri hep kötülükte.
+01O	6	6		1420	İnsanı yarattığına pişman oldu. Yüreği sızladı.
+01O	6	7		1430	‹‹Yarattığım insanları, hayvanları, sürüngenleri, kuşları yeryüzünden silip atacağım›› dedi, ‹‹Çünkü onları yarattığıma pişman oldum.››
+01O	6	8		1440	Ama Nuh RABbin gözünde lütuf buldu.
+01O	6	9		1450	Nuhun öyküsü şöyledir: Nuh doğru bir insandı. Çağdaşları arasında kusursuz biriydi. Tanrı yolunda yürüdü.
+01O	6	10		1460	Üç oğlu vardı: Sam, Ham, Yafet.
+01O	6	11		1470	Tanrının gözünde yeryüzü bozulmuş, zorbalıkla dolmuştu.
+01O	6	12		1480	Tanrı yeryüzüne baktı ve her şeyin ne denli bozulduğunu gördü. Çünkü insanlar yoldan çıkmıştı.
+01O	6	13		1490	Tanrı Nuha, ‹‹İnsanlığa son vereceğim›› dedi, ‹‹Çünkü onlar yüzünden yeryüzü zorbalıkla doldu. Onlarla birlikte yeryüzünü de yok edeceğim.
+01O	6	14		1500	Kendine gofer ağacından bir gemi yap. İçini dışını ziftle, içeriye kamaralar yap.
+01O	6	15		1510	Gemiyi şöyle yapacaksın: Uzunluğu üç yüz, genişliği elli, yüksekliği otuz arşın olacak.
+01O	6	16		1520	Pencere de yap, boyu yukarıya doğru bir arşını bulsun. Kapıyı geminin yan tarafına koy. Alt, orta ve üst güverteler yap.
+01O	6	17		1530	Yeryüzüne tufan göndereceğim. Göklerin altında soluk alan bütün canlıları yok edeceğim. Yeryüzündeki her canlı ölecek.
+01O	6	18		1540	Ama seninle bir antlaşma yapacağım. Oğulların, karın, gelinlerinle birlikte gemiye bin.
+01O	6	19		1550	Sağ kalabilmeleri için her canlı türünden bir erkek, bir dişi olmak üzere birer çifti gemiye al.
+01O	6	20		1560	Çeşit çeşit kuşlar, hayvanlar, sürüngenler sağ kalmak için çifter çifter sana gelecekler.
+01O	6	21		1570	Yanına hem kendin, hem onlar için yenebilecek ne varsa al, ilerde yemek üzere depola.›› olduğu sanılıyor.
+01O	6	22		1580	Nuh Tanrı'nın bütün buyruklarını yerine getirdi.
+01O	7	1		1590	RAB Nuha, ‹‹Bütün ailenle birlikte gemiye bin›› dedi, ‹‹Çünkü bu kuşak içinde yalnız seni doğru buldum.
+01O	7	2	-3	1600	Yeryüzünde soyları tükenmesin diye, yanına temiz sayılan hayvanlardan erkek ve dişi olmak üzere yedişer çift, kirli sayılan hayvanlardan birer çift, kuşlardan yedişer çift al.
+01O	7	4		1610	Çünkü yedi gün sonra yeryüzüne kırk gün kırk gece yağmur yağdıracağım. Yarattığım her canlıyı yeryüzünden silip atacağım.››
+01O	7	5		1620	Nuh RABbin bütün buyruklarını yerine getirdi.
+01O	7	6		1630	Yeryüzünde tufan koptuğunda Nuh altı yüz yaşındaydı.
+01O	7	7		1640	Nuh, oğulları, karısı, gelinleri tufandan kurtulmak için hep birlikte gemiye bindiler.
+01O	7	8	-9	1650	Tanrının Nuha buyurduğu gibi temiz ve kirli sayılan her tür hayvan, kuş ve sürüngenden erkek ve dişi olmak üzere birer çift Nuha gelip gemiye bindiler.
+01O	7	10		1660	Yedi gün sonra tufan koptu.
+01O	7	11		1670	Nuh altı yüz yaşındayken, o yılın ikinci ayının on yedinci günü enginlerin bütün kaynakları fışkırdı, göklerin kapakları açıldı.
+01O	7	12		1680	Yeryüzüne kırk gün kırk gece yağmur yağdı.
+01O	7	13		1690	Nuh, oğulları Sam, Ham, Yafet, Nuhun karısıyla üç gelini tam o gün gemiye bindiler.
+01O	7	14		1700	Onlarla birlikte her tür hayvan -evcil hayvanların, sürüngenlerin, kuşların, uçan yaratıkların her türü- gemiye bindi.
+01O	7	15		1710	Soluk alan her tür canlı çifter çifter Nuhun yanına gelip gemiye bindi.
+01O	7	16		1720	Gemiye giren hayvanlar Tanrının Nuha buyurduğu gibi erkek ve dişiydi. RAB Nuhun ardından kapıyı kapadı.
+01O	7	17		1730	Tufan kırk gün sürdü. Çoğalan sular gemiyi yerden yukarı kaldırdı.
+01O	7	18		1740	Sular yükseldi, çoğaldıkça çoğaldı; gemi suyun üzerinde yüzmeye başladı.
+01O	7	19		1750	Sular öyle yükseldi ki, yeryüzündeki bütün yüksek dağlar su altında kaldı.
+01O	7	20		1760	Yükselen sular dağları on beş arşın aştı.
+01O	7	21	-22	1770	Yeryüzünde yaşayan bütün canlılar yok oldu; kuşlar, evcil ve yabanıl hayvanlar, sürüngenler, insanlar, soluk alan bütün canlılar öldü.
+01O	7	23		1780	RAB insanlardan evcil hayvanlara, sürüngenlerden kuşlara dek bütün canlıları yok etti, yeryüzündeki her şey silinip gitti. Yalnız Nuhla gemidekiler kaldı.
+01O	7	24		1790	Sular yüz elli gün boyunca yeryüzünü kapladı.
+01O	8	1		1800	Sonra Tanrı Nuhu ve gemideki evcil ve yabanıl hayvanları anımsadı. Yeryüzünde bir rüzgar estirdi, sular alçalmaya başladı.
+01O	8	2		1810	Enginlerin kaynakları, göklerin kapakları kapandı. Yağmur dindi.
+01O	8	3		1820	Sular yeryüzünden çekilmeye başladı. Yüz elli gün geçtikten sonra sular azaldı.
+01O	8	4		1830	Gemi yedinci ayın on yedinci günü Ararat dağlarına oturdu.
+01O	8	5		1840	Sular onuncu aya kadar sürekli azaldı. Onuncu ayın birinde dağların doruğu göründü.
+01O	8	6		1850	Kırk gün sonra Nuh yapmış olduğu geminin penceresini açtı.
+01O	8	7		1860	Kuzgunu dışarı gönderdi. Kuzgun sular kuruyuncaya kadar dönmedi, uçup durdu.
+01O	8	8		1870	Bunun üzerine Nuh suların yeryüzünden çekilip çekilmediğini anlamak için güvercini gönderdi.
+01O	8	9		1880	Güvercin konacak bir yer bulamadı, çünkü her yer suyla kaplıydı. Gemiye, Nuhun yanına döndü. Nuh uzanıp güvercini tuttu ve gemiye, yanına aldı.
+01O	8	10		1890	Yedi gün daha bekledi, sonra güvercini yine dışarı saldı.
+01O	8	11		1900	Güvercin gagasında yeni kopmuş bir zeytin yaprağıyla akşamleyin geri döndü. O zaman Nuh suların yeryüzünden çekilmiş olduğunu anladı.
+01O	8	12		1910	Yedi gün daha bekledikten sonra güvercini yine gönderdi. Bu kez güvercin geri dönmedi.
+01O	8	13		1920	Nuh altı yüz bir yaşındayken, birinci ayın birinde yeryüzündeki sular kurudu. Nuh geminin üstündeki kapağı kaldırınca toprağın kurumuş olduğunu gördü.
+01O	8	14		1930	İkinci ayın yirmi yedinci günü toprak tümüyle kurumuştu.
+01O	8	15	-16	1940	Tanrı Nuha, ‹‹Karın, oğulların ve gelinlerinle birlikte gemiden çık›› dedi,
+01O	8	17		1950	‹‹Kendinle birlikte bütün canlıları, kuşları, hayvanları, sürüngenleri de çıkar. Üresinler, verimli olsunlar, yeryüzünde çoğalsınlar.››
+01O	8	18		1960	Nuh karısı, oğulları ve gelinleriyle birlikte gemiden çıktı.
+01O	8	19		1970	Bütün hayvanlar, sürüngenler, kuşlar, yeryüzünde yaşayan her tür canlı da gemiyi terk etti.
+01O	8	20		1980	Nuh RABbe bir sunak yaptı. Orada bütün temiz sayılan hayvanlarla kuşlardan yakmalık sunular sundu.
+01O	8	21		1990	Güzel kokudan hoşnut olan RAB içinden şöyle dedi: ‹‹İnsanlar yüzünden yeryüzünü bir daha lanetlemeyeceğim. Çünkü insan yüreğindeki eğilimler çocukluğundan beri kötüdür. Şimdi yaptığım gibi bütün canlıları bir daha yok etmeyeceğim.
+01O	8	22		2000	‹‹Dünya durdukça<br />Ekin ekmek, biçmek,<br />Sıcak, soğuk,<br />Yaz, kış,<br />Gece, gündüz hep var olacaktır.››
+01O	9	1		2010	Tanrı, Nuhu ve oğullarını kutsayarak, ‹‹Verimli olun, çoğalıp yeryüzünü doldurun›› dedi,
+01O	9	2		2020	‹‹Yerdeki hayvanların, gökteki kuşların tümü sizden korkup ürkecek. Yeryüzündeki bütün canlılar, denizdeki bütün balıklar sizin yönetiminize verilmiştir.
+01O	9	3		2030	Bütün canlılar size yiyecek olacak. Yeşil bitkiler gibi, hepsini size veriyorum.
+01O	9	4		2040	‹‹Yalnız kanlı et yemeyeceksiniz, çünkü kan canı içerir.
+01O	9	5		2050	Sizin de kanınız dökülürse, hakkınızı kesinlikle arayacağım. Her hayvandan hesabını soracağım. Her insandan, kardeşinin canına kıyan herkesten hakkınızı arayacağım.
+01O	9	6		2060	‹‹Kim insan kanı dökerse,<br />Kendi kanı da insan tarafından dökülecektir.<br />Çünkü Tanrı insanı kendi suretinde yarattı.
+01O	9	7		2070	Verimli olun, çoğalın.<br />Yeryüzünde üreyin, artın.››
+01O	9	8		2080	Tanrı Nuha ve oğullarına şöyle dedi:
+01O	9	9	-10	2090	‹‹Sizinle ve gelecek kuşaklarınızla, sizinle birlikteki bütün canlılarla -kuşlar, evcil ve yabanıl hayvanlar, gemiden çıkan bütün hayvanlarla- antlaşmamı sürdürmek istiyorum.
+01O	9	11		2100	Sizinle antlaşmamı sürdüreceğim: Bir daha tufanla bütün canlılar yok olmayacak. Yeryüzünü yok eden tufan bir daha olmayacak.››
+01O	9	12		2110	Tanrı şöyle sürdürdü konuşmasını: ‹‹Sizinle ve bütün canlılarla kuşaklar boyu sonsuza dek sürecek antlaşmamın belirtisi şu olacak:
+01O	9	13		2120	Yayımı bulutlara yerleştireceğim ve bu, yeryüzüyle aramdaki antlaşmanın belirtisi olacak.
+01O	9	14		2130	Yeryüzüne ne zaman bulut göndersem, yayım bulutların arasında ne zaman görünse,
+01O	9	15		2140	sizinle ve bütün canlı varlıklarla yaptığım antlaşmayı anımsayacağım: Canlıları yok edecek bir tufan bir daha olmayacak.
+01O	9	16		2150	Ne zaman bulutlarda yay görünse, ona bakıp yeryüzünde yaşayan bütün canlılarla yaptığım sonsuza dek geçerli antlaşmayı anımsayacağım.››
+01O	9	17		2160	Tanrı Nuha, ‹‹Kendimle yeryüzündeki bütün canlılar arasında sürdüreceğim antlaşmanın belirtisi budur›› dedi.
+01O	9	18		2170	Gemiden çıkan Nuhun oğulları Sam, Ham ve Yafet idi. Ham Kenanın babasıydı.
+01O	9	19		2180	Nuhun üç oğlu bunlardı. Yeryüzüne yayılan bütün insanlar onlardan üredi.
+01O	9	20		2190	Nuh çiftçiydi, ilk bağı o dikti.
+01O	9	21		2200	Şarap içip sarhoş oldu, çadırının içinde çırılçıplak uzandı.
+01O	9	22		2210	Kenanın babası olan Ham babasının çıplak olduğunu görünce dışarı çıkıp iki kardeşine anlattı.
+01O	9	23		2220	Samla Yafet bir giysi alıp omuzlarına attılar, geri geri yürüyerek çıplak babalarını örttüler. Babalarını çıplak görmemek için yüzlerini öbür yana çevirdiler.
+01O	9	24		2230	Nuh ayılınca küçük oğlunun ne yaptığını anlayarak,
+01O	9	25		2240	şöyle dedi:  ‹‹Kenana lanet olsun,<br />Köleler kölesi olsun kardeşlerine.
+01O	9	26		2250	Övgüler olsun Samın Tanrısı RABbe,<br />Kenan Sama kul olsun.
+01O	9	27		2260	Tanrı Yafetefö bolluk versin,<br />Samın çadırlarında yaşasın,<br />Kenan Yafete kul olsun.››
+01O	9	28		2270	Nuh tufandan sonra üç yüz elli yıl daha yaşadı.
+01O	9	29		2280	Toplam dokuz yüz elli yıl yaşadıktan sonra öldü.
+01O	10	1		2290	Nuhun oğulları Sam, Ham ve Yafetin öyküsü şudur: Tufandan sonra bunların birçok oğlu oldu.
+01O	10	2		2300	Yafetin oğulları: Gomer, Magog, Meday, Yâvan, Tuval, Meşek, Tiras.
+01O	10	3		2310	Gomerin oğulları: Aşkenaz, Rifat, Togarma.
+01O	10	4		2320	Yâvanın oğulları: Elişa, Tarşiş, Kittim, Rodanim.
+01O	10	5		2330	Kıyılarda yaşayan insanların ataları bunlardır. Ülkelerinde çeşitli dillere, uluslarında çeşitli boylara bölündüler.
+01O	10	6		2340	Hamın oğulları: Kûş, Misrayim, Pût, Kenan.
+01O	10	7		2350	Kûşun oğulları: Seva, Havila, Savta, Raama, Savteka. Raamanın oğulları: Şeva, Dedan.
+01O	10	8		2360	Kûşun Nemrut adında bir oğlu oldu. Yiğitliğiyle yeryüzüne ün saldı.
+01O	10	9		2370	RABbin önünde yiğit bir avcıydı. ‹‹RABbin önünde Nemrut gibi yiğit avcı›› sözü buradan gelir.
+01O	10	10		2380	İlkin Şinar topraklarında, Babil, Erek, Akat, Kalne kentlerinde krallık yaptı.
+01O	10	11	-12	2390	Sonra Asura giderek Ninova, Rehovot-İr, Kalah kentlerini ve Ninovayla önemli bir kent olan Kalah arasında Reseni kurdu.
+01O	10	13	-14	2400	Misrayim Ludluların, Anamlıların, Lehavlıların, Naftuhluların, Patrusluların, Filistlilerin ataları olan Kasluhluların ve Kaftorluların atasıydı.
+01O	10	15	-18	2410	Kenan ilk oğlu olan Sidonun babası ve Hititlerin, Yevusluların, Amorluların, Girgaşlıların, Hivlilerin, Arklıların, Sinlilerin, Arvatlıların, Semarlıların, Hamalıların atasıydı. Kenan boyları daha sonra dağıldı.
+01O	10	19		2420	Kenan sınırı Saydadan Gerar, Gazze, Sodom, Gomora, Adma ve Sevoyime doğru Laşaya kadar uzanıyordu.
+01O	10	20		2430	Ülkelerinde ve uluslarında çeşitli boylara ve dillere bölünen Hamoğulları bunlardı.
+01O	10	21		2440	Yafetin ağabeyi olan Samın da çocukları oldu. Sam bütün Ever soyunun atasıydı.
+01O	10	22		2450	Samın oğulları: Elam, Asur, Arpakşat, Lud, Aram.
+01O	10	23		2460	Aramın oğulları: Ûs, Hul, Geter, Maş.
+01O	10	24		2470	Arpakşat Şelahın babasıydı. Şelahtan Ever oldu.
+01O	10	25		2480	Everin iki oğlu oldu. Birinin adı Pelekti; çünkü yeryüzündeki insanlar onun yaşadığı dönemde bölündü. Kardeşinin adı Yoktandı.
+01O	10	26	-29	2490	Yoktan Almodatın, Şelefin, Hasarmavetin, Yerahın, Hadoramın, Uzalın, Diklanın, Ovalın, Avimaelin, Şevanın, Ofirin, Havilanın, Yovavın atasıydı. Bunların hepsi Yoktanın soyundandı. Septuaginta ‹‹Arpakşat Kenanın babasıydı, Kenan Şelahın babasıydı.››
+01O	10	30		2500	Doğuda, Meşadan Sefara uzanan dağlık bölgede yaşarlardı.
+01O	10	31		2510	Ülkelerinde ve uluslarında çeşitli boylara ve dillere bölünen Samoğulları bunlardı.
+01O	10	32		2520	Tufandan sonra kayda geçen, ulus ulus, boy boy yeryüzüne yayılan bütün bu insanlar Nuh'un soyundan gelmedir.
+01O	11	1		2530	Başlangıçta dünyadaki bütün insanlar aynı dili konuşur, aynı sözleri kullanırlardı.
+01O	11	2		2540	Doğuya göçerlerken Şinar bölgesinde bir ova bulup oraya yerleştiler.
+01O	11	3		2550	Birbirlerine, ‹‹Gelin, tuğla yapıp iyice pişirelim›› dediler. Taş yerine tuğla, harç yerine zift kullandılar.
+01O	11	4		2560	Sonra, ‹‹Kendimize bir kent kuralım›› dediler, ‹‹Göklere erişecek bir kule dikip ün salalım. Böylece yeryüzüne dağılmayız.››
+01O	11	5		2570	RAB insanların yaptığı kentle kuleyi görmek için aşağıya indi.
+01O	11	6		2580	‹‹Tek bir halk olup aynı dili konuşarak bunu yapmaya başladıklarına göre, düşündüklerini gerçekleştirecek, hiçbir engel tanımayacaklar›› dedi,
+01O	11	7		2590	‹‹Gelin, aşağı inip dillerini karıştıralım ki, birbirlerini anlamasınlar.››
+01O	11	8		2600	Böylece RAB onları yeryüzüne dağıtarak kentin yapımını durdurdu.
+01O	11	9		2610	Bu nedenle kente Babilfş adı verildi. Çünkü RAB bütün insanların dilini orada karıştırmış ve onları yeryüzünün dört bucağına dağıtmıştı.
+01O	11	10		2620	Samın soyunun öyküsü: Tufandan iki yıl sonra Sam 100 yaşındayken oğlu Arpakşat doğdu.
+01O	11	11		2630	Arpakşatın doğumundan sonra Sam 500 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	11	12		2640	Arpakşat 35 yaşındayken oğlu Şelah doğdu.
+01O	11	13		2650	Şelahın doğumundan sonra Arpakşat 403 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu. doğdu. Kenanın doğumundan sonra Arpakşat 430 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu. Kenan 130 yaşındayken oğlu Şelah doğdu. Şelahın doğumundan sonra Kenan 330 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu›› (bkz. Luk.3:35-36).
+01O	11	14		2660	Şelah 30 yaşındayken oğlu Ever doğdu.
+01O	11	15		2670	Everin doğumundan sonra Şelah 403 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	11	16		2680	Ever 34 yaşındayken oğlu Pelek doğdu.
+01O	11	17		2690	Pelekin doğumundan sonra Ever 430 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	11	18		2700	Pelek 30 yaşındayken oğlu Reu doğdu.
+01O	11	19		2710	Reunun doğumundan sonra Pelek 209 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	11	20		2720	Reu 32 yaşındayken oğlu Seruk doğdu.
+01O	11	21		2730	Serukun doğumundan sonra Reu 207 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	11	22		2740	Seruk 30 yaşındayken oğlu Nahor doğdu.
+01O	11	23		2750	Nahorun doğumundan sonra Seruk 200 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	11	24		2760	Nahor 29 yaşındayken oğlu Terah doğdu.
+01O	11	25		2770	Terahın doğumundan sonra Nahor 119 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.
+01O	11	26		2780	Yetmiş yaşından sonra Terahın Avram, Nahor ve Haran adlı oğulları oldu.
+01O	11	27		2790	Terah soyunun öyküsü: Terah Avram, Nahor ve Haranın babasıydı. Haranın Lut adlı bir oğlu oldu.
+01O	11	28		2800	Haran, babası Terah henüz sağken, doğduğu ülkede, Kildanilerin Ur Kentinde öldü.
+01O	11	29		2810	Avramla Nahor evlendiler. Avramın karısının adı Saray, Nahorunkinin adı Milkaydı. Milka Yiskanın babası Haranın kızıydı.
+01O	11	30		2820	Saray kısırdı, çocuğu olmuyordu.
+01O	11	31		2830	Terah, oğlu Avramı, Haranın oğlu olan torunu Lutu ve Avramın karısı olan gelini Sarayı yanına aldı. Kenan ülkesine gitmek üzere Kildanilerin Ur Kentinden ayrıldılar. Harrana gidip oraya yerleştiler.
+01O	11	32		2840	Terah iki yüz beş yıl yaşadıktan sonra Harran'da öldü.
+01O	12	1		2850	RAB Avrama, ‹‹Ülkeni, akrabalarını, baba evini bırak, sana göstereceğim ülkeye git›› dedi,
+01O	12	2		2860	‹‹Seni büyük bir ulus yapacağım,<br />Seni kutsayacak, sana ün kazandıracağım,<br />Bereket kaynağı olacaksın.
+01O	12	3		2870	Seni kutsayanları kutsayacak,<br />Seni lanetleyeni lanetleyeceğim.<br />Yeryüzündeki bütün halklar<br />Senin aracılığınla kutsanacak.››
+01O	12	4		2880	Avram RABbin buyurduğu gibi yola çıktı. Lut da onunla birlikte gitti. Avram Harrandan ayrıldığı zaman yetmiş beş yaşındaydı.
+01O	12	5		2890	Karısı Sarayı, yeğeni Lutu, Harranda kazandıkları malları, edindikleri uşakları yanına alıp Kenan ülkesine doğru yola çıktı. Oraya vardılar.
+01O	12	6		2900	Avram ülke boyunca Şekemdeki More meşesine kadar ilerledi. O günlerde orada Kenanlılar yaşıyordu.
+01O	12	7		2910	RAB Avrama görünerek, ‹‹Bu toprakları senin soyuna vereceğim›› dedi. Avram kendisine görünen RABbe orada bir sunak yaptı.
+01O	12	8		2920	Oradan Beytelin doğusundaki dağlık bölgeye doğru gitti. Çadırını batıdaki Beytelle doğudaki Ay Kentinin arasına kurdu. Orada RABbe bir sunak yapıp RABbi adıyla çağırdı.
+01O	12	9		2930	Sonra kona göçe Negeve doğru ilerledi.
+01O	12	10		2940	Ülkedeki şiddetli kıtlık yüzünden Avram geçici bir süre için Mısıra gitti.
+01O	12	11		2950	Mısıra yaklaştıklarında karısı Saraya, ‹‹Güzel bir kadın olduğunu biliyorum›› dedi,
+01O	12	12		2960	‹‹Olur ki Mısırlılar seni görüp, ‹Bu onun karısı› diyerek beni öldürür, seni sağ bırakırlar.
+01O	12	13		2970	Lütfen, ‹Onun kızkardeşiyim› de ki, senin hatırın için bana iyi davransınlar, canıma dokunmasınlar.››
+01O	12	14		2980	Avram Mısıra girince, Mısırlılar karısının çok güzel olduğunu farkettiler.
+01O	12	15		2990	Kadını gören firavunun adamları, güzelliğini firavuna övdüler. Kadın saraya alındı.
+01O	12	16		3000	Onun hatırı için firavun Avrama iyi davrandı. Avram davar, sığır, erkek ve dişi eşek, erkek ve kadın köle, deve sahibi oldu.
+01O	12	17		3010	RAB Avramın karısı Saray yüzünden firavunla ev halkının başına korkunç felaketler getirdi.
+01O	12	18		3020	Firavun Avramı çağırtarak, ‹‹Nedir bana bu yaptığın?›› dedi, ‹‹Neden Sarayın karın olduğunu söylemedin?
+01O	12	19		3030	Niçin ‹Saray kızkardeşimdir› diyerek onunla evlenmeme izin verdin? Al karını, git!››
+01O	12	20		3040	Firavun Avram için adamlarına buyruk verdi. Böylece Avram'la karısını sahip olduğu her şeyle birlikte gönderdiler.
+01O	13	1		3050	Avram, karısı ve sahip olduğu her şeyle birlikte Mısırdan ayrılıp Negeve doğru gitti. Lut da onunla birlikteydi.
+01O	13	2		3060	Avram çok zengindi. Sürüleri, altınları, gümüşleri vardı.
+01O	13	3		3070	Negevden başlayıp bir yerden öbürüne göçerek Beytele kadar gitti. Beytelle Ay Kenti arasında daha önce çadırını kurmuş olduğu yere vardı.
+01O	13	4		3080	Önceden yapmış olduğu sunağın bulunduğu yere gidip orada RABbi adıyla çağırdı.
+01O	13	5		3090	Avramla birlikte göçen Lutun da davarları, sığırları, çadırları vardı.
+01O	13	6		3100	Malları öyle çoktu ki, toprak birlikte yaşamalarına elvermedi; yan yana yaşayamadılar.
+01O	13	7		3110	Avramın çobanlarıyla Lutun çobanları arasında kavga çıktı. -O günlerde Kenanlılarla Perizliler de orada yaşıyorlardı.-
+01O	13	8		3120	Avram Luta, ‹‹Biz akrabayız›› dedi, ‹‹Bu yüzden aramızda da çobanlarımız arasında da kavga çıkmasın.
+01O	13	9		3130	Bütün topraklar senin önünde. Gel, ayrılalım. Sen sola gidersen, ben sağa gideceğim. Sen sağa gidersen, ben sola gideceğim.››
+01O	13	10		3140	Lut çevresine baktı. Şeria Ovasının tümü RABbin bahçesi gibi, Soara doğru giderken Mısır toprakları gibiydi. Her yerde bol su vardı. RAB Sodom ve Gomora kentlerini yok etmeden önce ova böyleydi.
+01O	13	11		3150	Lut kendine Şeria Ovasının tümünü seçerek doğuya doğru göçtü. Birbirlerinden ayrıldılar.
+01O	13	12		3160	Avram Kenan topraklarında kaldı. Lut ovadaki kentlerin arasına yerleşti, Sodoma yakın bir yere çadır kurdu.
+01O	13	13		3170	Sodom halkı çok kötüydü. RABbe karşı büyük günah işliyordu.
+01O	13	14		3180	Lut Avramdan ayrıldıktan sonra, RAB Avrama, ‹‹Bulunduğun yerden kuzeye, güneye, doğuya, batıya dikkatle bak›› dedi,
+01O	13	15		3190	‹‹Gördüğün bütün toprakları sonsuza dek sana ve soyuna vereceğim.
+01O	13	16		3200	Soyunu toprağın tozu kadar çoğaltacağım. Öyle ki, biri çıkıp da toprağın tozunu sayabilirse, senin soyunu da sayabilecek.
+01O	13	17		3210	Kalk, sana vereceğim toprakları boydan boya dolaş.››
+01O	13	18		3220	Avram çadırını söktü, gidip Hevron'daki Mamre meşeliğine yerleşti. Orada RAB'be bir sunak yaptı.
+01O	14	1		3230	Bu arada Şinar Kralı Amrafel, Ellasar Kralı Aryok, Elam Kralı Kedorlaomer ve Goyim Kralı Tidal
+01O	14	2		3240	Sodom Kralı Beraya, Gomora Kralı Birşaya, Adma Kralı Şinava, Sevoyim Kralı Şemevere ve Bala -Soar- Kralına karşı savaş açtı.
+01O	14	3		3250	Bu son beş kral bugün Lut Gölü olan Siddim Vadisinde güçlerini birleştirmişti.
+01O	14	4		3260	Bu krallar on iki yıl Kedorlaomerin egemenliği altında yaşamış, on üçüncü yıl ona başkaldırmışlardı.
+01O	14	5	-6	3270	On dördüncü yıl Kedorlaomerle onu destekleyen öbür krallar gelip Aşterot-Karnayimde Refalıları, Hamda Zuzluları, Şave-Kiryatayimde Emlileri, çöl kenarındaki El-Parana kadar uzanan dağlık Seir bölgesinde Horluları bozguna uğrattılar.
+01O	14	7		3280	Oradan geri dönüp Eyn-Mişpata -Kadeşe- gittiler. Amaleklilerin bütün topraklarını alarak Haseson-Tamarda yaşayan Amorluları bozguna uğrattılar.
+01O	14	8	-9	3290	Bunun üzerine Sodom, Gomora, Adma, Sevoyim, Bala -Soar- kralları yola çıktı. Bu beş kral dört krala -Elam Kralı Kedorlaomer, Goyim Kralı Tidal, Şinar Kralı Amrafel, Ellasar Kralı Aryoka- karşı Siddim Vadisinde savaş düzenine girdiler.
+01O	14	10		3300	Siddim Vadisi zift çukurlarıyla doluydu. Sodom ve Gomora kralları kaçarken adamlarından bazıları bu çukurlara düştü. Sağ kalanlarsa dağlara kaçtı.
+01O	14	11		3310	Dört kral Sodom ve Gomoranın bütün malını ve yiyeceğini alıp gitti.
+01O	14	12		3320	Avramın yeğeni Lutla mallarını da götürdüler. Çünkü o da Sodomda yaşıyordu.
+01O	14	13		3330	Oradan kaçıp kurtulan biri gelip İbrani Avrama durumu bildirdi. Avram Eşkolla Anerin kardeşi Amorlu Mamrenin meşeliğinde yaşıyordu. Bunların hepsi Avramdan yanaydılar.
+01O	14	14		3340	Avram yeğeni Lutun tutsak alındığını duyunca, evinde doğup yetişmiş üç yüz on sekiz adamını yanına alarak dört kralı Dana kadar kovaladı.
+01O	14	15		3350	Adamlarını gruplara ayırdı, gece saldırıp onları bozguna uğratarak Şamın kuzeyindeki Hovaya kadar kovaladı.
+01O	14	16		3360	Yağmalanan bütün malı, yeğeni Lutla mallarını, kadınları ve halkı geri getirdi.
+01O	14	17		3370	Avram Kedorlaomerle onu destekleyen kralları bozguna uğratıp dönünce, Sodom Kralı onu karşılamak için Kral Vadisi olan Şave Vadisine gitti.
+01O	14	18		3380	Yüce Tanrının kâhini olan Şalem Kralı Melkisedek ekmek ve şarap getirdi.
+01O	14	19		3390	Avramı kutsayarak şöyle dedi:  ‹‹Yeri göğü yaratan yüce Tanrı Avramı kutsasın,
+01O	14	20		3400	Düşmanlarını onun eline teslim eden yüce Tanrıya övgüler olsun.››
+01O	14	21		3410	Sodom Kralı Avrama, ‹‹Adamlarımı bana ver, mallar sana kalsın›› dedi.
+01O	14	22	-23	3420	Avram Sodom Kralına, ‹‹Yeri göğü yaratan yüce Tanrı RABbin önünde sana ait hiçbir şey, bir iplik, bir çarık bağı bile almayacağıma ant içerim›› diye karşılık verdi, ‹‹Öyle ki, ‹Avramı zengin ettim› demeyesin.
+01O	14	24		3430	Yalnız, adamlarımın yedikleri bunun dışında. Bir de beni destekleyen Aner, Eşkol ve Mamre paylarına düşeni alsınlar.››
+01O	15	1		3440	Bundan sonra RAB bir görümde Avrama, ‹‹Korkma, Avram›› diye seslendi, ‹‹Senin kalkanın benim. Ödülün çok büyük olacak.››
+01O	15	2		3450	Avram, ‹‹Ey Egemen RAB, bana ne vereceksin?›› dedi, ‹‹Çocuk sahibi olamadım. Evim Şamlı Eliezere kalacak.
+01O	15	3		3460	Bana çocuk vermediğin için evimdeki bir uşak mirasçım olacak.››
+01O	15	4		3470	RAB yine seslendi: ‹‹O mirasçın olmayacak, öz çocuğun mirasçın olacak.››
+01O	15	5		3480	Sonra Avramı dışarı çıkararak, ‹‹Göklere bak›› dedi, ‹‹Yıldızları sayabilir misin? İşte, soyun o kadar çok olacak.››
+01O	15	6		3490	Avram RABbe iman etti, RAB bunu ona doğruluk saydı.
+01O	15	7		3500	Tanrı Avrama, ‹‹Bu toprakları sana miras olarak vermek için Kildanilerin Ur Kentinden seni çıkaran RAB benim›› dedi.
+01O	15	8		3510	Avram, ‹‹Ey Egemen RAB, bu toprakları miras alacağımı nasıl bileceğim?›› diye sordu.
+01O	15	9		3520	RAB, ‹‹Bana bir düve, bir keçi, bir de koç getir›› dedi, ‹‹Hepsi üçer yaşında olsun. Bir de kumruyla güvercin yavrusu getir.››
+01O	15	10		3530	Avram hepsini getirdi, ortadan kesip parçaları birbirine karşı dizdi. Yalnız kuşları kesmedi.
+01O	15	11		3540	Leşlerin üzerine konan yırtıcı kuşları kovdu.
+01O	15	12		3550	Güneş batarken Avram derin bir uykuya daldı. Üzerine dehşet verici zifiri bir karanlık çöktü.
+01O	15	13		3560	RAB Avrama şöyle dedi: ‹‹Şunu iyi bil ki, senin soyun yabancı bir ülkede, gurbette yaşayacak. Dört yüz yıl kölelik edip baskı görecek.
+01O	15	14		3570	Ama soyuna kölelik yaptıran ulusu cezalandıracağım. Sonra soyun oradan büyük mal varlığıyla çıkacak.
+01O	15	15		3580	Sen de esenlik içinde atalarına kavuşacaksın. İleri yaşta ölüp gömüleceksin.
+01O	15	16		3590	Soyunun dördüncü kuşağı buraya geri dönecek. Çünkü Amorluların yaptığı kötülükler henüz doruğa varmadı.››
+01O	15	17		3600	Güneş batıp karanlık çökünce, dumanlı bir mangalla alevli bir meşale göründü ve kesilen hayvan parçalarının arasından geçti.
+01O	15	18		3610	O gün RAB Avram'la antlaşma yaparak ona şöyle dedi: ‹‹Mısır Irmağı'ndan büyük Fırat Irmağı'na kadar uzanan bu toprakları -Ken, Keniz, Kadmon, Hitit, Periz, Refa, Amor, Kenan, Girgaş ve Yevus topraklarını- senin soyuna vereceğim.››
+01O	16	1		3620	Karısı Saray Avrama çocuk verememişti. Sarayın Hacer adında Mısırlı bir cariyesi vardı.
+01O	16	2		3630	Saray Avrama, ‹‹RAB çocuk sahibi olmamı engelledi›› dedi, ‹‹Lütfen, cariyemle yat. Belki bu yoldan bir çocuk sahibi olabilirim.›› Avram Sarayın sözünü dinledi.
+01O	16	3		3640	Saray Mısırlı cariyesi Haceri kocası Avrama karı olarak verdi. Bu olay Avram Kenanda on yıl yaşadıktan sonra oldu.
+01O	16	4		3650	Avram Hacerle yattı, Hacer hamile kaldı. Hacer hamile olduğunu anlayınca, hanımını küçük görmeye başladı.
+01O	16	5		3660	Saray Avrama, ‹‹Bu haksızlık senin yüzünden başıma geldi!›› dedi, ‹‹Cariyemi koynuna soktum. Hamile olduğunu anlayınca beni küçük görmeye başladı. İkimiz arasında RAB karar versin.››
+01O	16	6		3670	Avram, ‹‹Cariyen senin elinde›› dedi, ‹‹Neyi uygun görürsen yap.›› Böylece Saray cariyesine sert davranmaya başladı. Hacer onun yanından kaçtı.
+01O	16	7		3680	RABbin meleği Haceri çölde bir pınarın, Şur yolundaki pınarın başında buldu.
+01O	16	8		3690	Ona, ‹‹Sarayın cariyesi Hacer, nereden gelip nereye gidiyorsun?›› diye sordu. Hacer, ‹‹Hanımım Saraydan kaçıyorum›› diye yanıtladı.
+01O	16	9		3700	RABbin meleği, ‹‹Hanımına dön ve ona boyun eğ›› dedi,
+01O	16	10		3710	‹‹Senin soyunu öyle çoğaltacağım ki, kimse sayamayacak.
+01O	16	11		3720	‹‹İşte hamilesin, bir oğlun olacak,<br />Adını İsmailfü koyacaksın.<br />Çünkü RAB sıkıntı içindeki yakarışını işitti.
+01O	16	12		3730	Oğlun yaban eşeğine benzer bir adam olacak,<br />O herkese, herkes de ona karşı çıkacak.<br />Kardeşlerinin hepsiyle çekişme içinde yaşayacak.›› da ‹‹Bütün kardeşlerinin yaşadığı yerin doğusuna yerleşecek››.
+01O	16	13		3740	Hacer, ‹‹Beni gören Tanrıyı gerçekten gördüm mü?›› diyerek kendisiyle konuşan RABbe ‹‹El-Roi›› adını verdi.
+01O	16	14		3750	Bu yüzden Kadeşle Beret arasındaki o kuyuya Beer-Lahay-Roi adı verildi. anlamına gelir.
+01O	16	15		3760	Hacer Avrama bir erkek çocuk doğurdu. Avram çocuğun adını İsmail koydu.
+01O	16	16		3770	Hacer İsmail'i doğurduğunda, Avram seksen altı yaşındaydı.
+01O	17	1		3780	Avram doksan dokuz yaşındayken RAB ona görünerek, ‹‹Ben Her Şeye Gücü Yeten Tanrıyım›› dedi, ‹‹Benim yolumda yürü, kusursuz ol.
+01O	17	2		3790	Seninle yaptığım antlaşmayı sürdürecek, soyunu alabildiğine çoğaltacağım.››
+01O	17	3		3800	Avram yüzüstü yere kapandı. Tanrı,
+01O	17	4		3810	‹‹Seninle yaptığım antlaşma şudur›› dedi, ‹‹Birçok ulusun babası olacaksın.
+01O	17	5		3820	Artık adın Avram değil, İbrahim olacak. Çünkü seni birçok ulusun babası yapacağım.
+01O	17	6		3830	Seni çok verimli kılacağım. Soyundan uluslar doğacak, krallar çıkacak.
+01O	17	7		3840	Antlaşmamı seninle ve soyunla kuşaklar boyunca, sonsuza dek sürdüreceğim. Senin, senden sonra da soyunun Tanrısı olacağım.
+01O	17	8		3850	Bir yabancı olarak yaşadığın toprakları, bütün Kenan ülkesini sonsuza dek mülkünüz olmak üzere sana ve soyuna vereceğim. Onların Tanrısı olacağım.›› anlamına gelir.
+01O	17	9		3860	Tanrı İbrahime, ‹‹Sen ve soyun kuşaklar boyu antlaşmama bağlı kalmalısınız›› dedi,
+01O	17	10		3870	‹‹Seninle ve soyunla yaptığım antlaşmanın koşulu şudur: Aranızdaki erkeklerin hepsi sünnet edilecek.
+01O	17	11		3880	Sünnet olmalısınız. Sünnet aramızdaki antlaşmanın belirtisi olacak.
+01O	17	12		3890	Evinizde doğmuş ya da soyunuzdan olmayan bir yabancıdan satın alınmış köleler dahil sekiz günlük her erkek çocuk sünnet edilecek. Gelecek kuşaklarınız boyunca sürecek bu.
+01O	17	13		3900	Evinizde doğan ya da satın aldığınız her çocuk kesinlikle sünnet edilecek. Bedeninizdeki bu belirti sonsuza dek sürecek antlaşmamın simgesi olacak.
+01O	17	14		3910	Sünnet edilmemiş her erkek halkının arasından atılacak, çünkü antlaşmamı bozmuş demektir.››
+01O	17	15		3920	Tanrı, ‹‹Karın Saraya gelince, ona artık Saray demeyeceksin›› dedi, ‹‹Bundan böyle onun adı Sara olacak.
+01O	17	16		3930	Onu kutsayacak, ondan sana bir oğul vereceğim. Onu kutsayacağım, ulusların anası olacak. Halkların kralları onun soyundan çıkacak.››
+01O	17	17		3940	İbrahim yüzüstü yere kapandı ve güldü. İçinden, ‹‹Yüz yaşında bir adam çocuk sahibi olabilir mi?›› dedi, ‹‹Doksan yaşındaki Sara doğurabilir mi?››
+01O	17	18		3950	Sonra Tanrıya, ‹‹Keşke İsmaili mirasçım kabul etseydin!›› dedi.
+01O	17	19		3960	Tanrı, ‹‹Hayır. Ama karın Sara sana bir oğul doğuracak, adını İshakfç koyacaksın›› dedi, ‹‹Onunla ve soyuyla antlaşmamı sonsuza dek sürdüreceğim.
+01O	17	20		3970	İsmaile gelince, seni işittim. Onu kutsayacak, verimli kılacak, soyunu alabildiğine çoğaltacağım. On iki beyin babası olacak. Soyunu büyük bir ulus yapacağım.
+01O	17	21		3980	Ancak antlaşmamı gelecek yıl bu zaman Saranın doğuracağı oğlun İshakla sürdüreceğim.››
+01O	17	22		3990	Tanrı İbrahimle konuşmasını bitirince ondan ayrılıp yukarıya çekildi.
+01O	17	23		4000	İbrahim evindeki bütün erkekleri -oğlu İsmaili, evinde doğanların, satın aldığı uşakların hepsini- Tanrının kendisine buyurduğu gibi o gün sünnet ettirdi.
+01O	17	24		4010	İbrahim sünnet olduğunda doksan dokuz yaşındaydı.
+01O	17	25		4020	Oğlu İsmail on üç yaşında sünnet oldu.
+01O	17	26		4030	İbrahim, oğlu İsmaille aynı gün sünnet edildi.
+01O	17	27		4040	İbrahim'in evindeki bütün erkekler -evinde doğanlar ve yabancılardan satın alınanlar- onunla birlikte sünnet oldu.
+01O	18	1		4050	İbrahim günün sıcak saatlerinde Mamre meşeliğindeki çadırının önünde otururken, RAB kendisine göründü.
+01O	18	2		4060	İbrahim karşısında üç adamın durduğunu gördü. Onları görür görmez karşılamaya koştu. Yere kapanarak birine,
+01O	18	3		4070	‹‹Ey efendim, eğer gözünde lütuf bulduysam, lütfen kulunun yanından ayrılma›› dedi,
+01O	18	4		4080	‹‹Biraz su getirteyim, ayaklarınızı yıkayın. Şu ağacın altında dinlenin.
+01O	18	5		4090	Madem kulunuza konuk geldiniz, bırakın size yiyecek bir şeyler getireyim. Biraz dinlendikten sonra yolunuza devam edersiniz.›› Adamlar, ‹‹Peki, dediğin gibi olsun›› dediler.
+01O	18	6		4100	İbrahim hemen çadıra, Saranın yanına gitti. Ona, ‹‹Hemen üç sea ince un al, yoğurup pide yap›› dedi.
+01O	18	7		4110	Ardından sığırlara koştu. Körpe ve besili bir buzağı seçip uşağına verdi. Uşak buzağıyı hemen hazırladı.
+01O	18	8		4120	İbrahim hazırlanan buzağıyı yoğurt ve sütle birlikte götürüp konuklarının önüne koydu. Onlar yerken o da yanlarında, ağacın altında durdu.
+01O	18	9		4130	Konuklar, ‹‹Karın Sara nerede?›› diye sordular. İbrahim, ‹‹Çadırda›› diye yanıtladı.
+01O	18	10		4140	RAB, ‹‹Gelecek yıl bu zamanda kesinlikle yanına döneceğim›› dedi, ‹‹O zaman karın Saranın bir oğlu olacak.›› Sara RABbin arkasında, çadırın girişinde durmuş, dinliyordu.
+01O	18	11		4150	İbrahimle Sara kocamışlardı, yaşları hayli ileriydi. Sara âdetten kesilmişti.
+01O	18	12		4160	İçin için gülerek, ‹‹Bu yaştan sonra bu sevinci tadabilir miyim?›› diye düşündü, ‹‹Üstelik efendim de yaşlı.››
+01O	18	13		4170	RAB İbrahime sordu: ‹‹Sara niçin, ‹Bu yaştan sonra gerçekten çocuk sahibi mi olacağım?› diyerek güldü?
+01O	18	14		4180	RAB için olanaksız bir şey var mı? Belirlenen vakitte, gelecek yıl bu zaman yanına döndüğümde Saranın bir oğlu olacak.››
+01O	18	15		4190	Sara korktu, ‹‹Gülmedim›› diyerek yalan söyledi. RAB, ‹‹Hayır, güldün›› dedi.
+01O	18	16		4200	Adamlar oradan ayrılırken Sodoma doğru baktılar. İbrahim onları yolcu etmek için yanlarında yürüyordu.
+01O	18	17		4210	RAB, ‹‹Yapacağım şeyi İbrahimden mi gizleyeceğim?›› dedi,
+01O	18	18		4220	‹‹Kuşkusuz İbrahimden büyük ve güçlü bir ulus türeyecek, yeryüzündeki bütün uluslar onun aracılığıyla kutsanacak.
+01O	18	19		4230	Doğru ve adil olanı yaparak yolumda yürümeyi oğullarına ve soyuna buyursun diye İbrahimi seçtim. Öyle ki, ona verdiğim sözü yerine getireyim.››
+01O	18	20		4240	Sonra İbrahime, ‹‹Sodom ve Gomora büyük suçlama altında›› dedi, ‹‹Günahları çok ağır.
+01O	18	21		4250	Onun için inip bakacağım. Duyduğum suçlamalar doğru mu, değil mi göreceğim. Bunları yapıp yapmadıklarını anlayacağım.››
+01O	18	22		4260	Adamlar oradan ayrılıp Sodoma doğru gittiler. Ama İbrahim RABbin huzurunda kaldı.
+01O	18	23		4270	RABbe yaklaşarak, ‹‹Haksızla birlikte haklıyı da mı yok edeceksin?›› diye sordu,
+01O	18	24		4280	‹‹Kentte elli doğru kişi var diyelim. Orayı gerçekten yok edecek misin? İçindeki elli doğru kişinin hatırı için kenti bağışlamayacak mısın?
+01O	18	25		4290	Senden uzak olsun bu. Haklıyı, haksızı aynı kefeye koyarak haksızın yanında haklıyı da öldürmek senden uzak olsun. Bütün dünyayı yargılayan adil olmalı.›› din bilginlerine göre ‹‹RAB İbrahimin önünde kaldı.››
+01O	18	26		4300	RAB, ‹‹Eğer Sodomda elli doğru kişi bulursam, onların hatırına bütün kenti bağışlayacağım›› diye karşılık verdi.
+01O	18	27		4310	İbrahim, ‹‹Ben toz ve külüm, bir hiçim›› dedi, ‹‹Ama seninle konuşma yürekliliğini göstereceğim.
+01O	18	28		4320	Kırk beş doğru kişi var diyelim, beş kişi için bütün kenti yok mu edeceksin?›› RAB, ‹‹Eğer kentte kırk beş doğru kişi bulursam, orayı yok etmeyeceğim›› dedi.
+01O	18	29		4330	İbrahim yine sordu: ‹‹Ya kırk kişi bulursan?›› RAB, ‹‹O kırk kişinin hatırı için hiçbir şey yapmayacağım›› diye yanıtladı.
+01O	18	30		4340	İbrahim, ‹‹Ya Rab, öfkelenme ama, otuz kişi var diyelim?›› dedi. RAB, ‹‹Otuz kişi bulursam, kente dokunmayacağım›› diye yanıtladı.
+01O	18	31		4350	İbrahim, ‹‹Ya Rab, lütfen konuşma yürekliliğimi bağışla›› dedi, ‹‹Eğer yirmi kişi bulursan?›› RAB, ‹‹Yirmi kişinin hatırı için kenti yok etmeyeceğim›› diye yanıtladı.
+01O	18	32		4360	İbrahim, ‹‹Ya Rab, öfkelenme ama, bir kez daha konuşacağım›› dedi, ‹‹Eğer on kişi bulursan?›› RAB, ‹‹On kişinin hatırı için kenti yok etmeyeceğim›› diye yanıtladı.
+01O	18	33		4370	RAB İbrahim'le konuşmasını bitirince oradan ayrıldı, İbrahim de çadırına döndü.
+01O	19	1		4380	İki melek akşamleyin Sodoma vardılar. Lut kentin kapısında oturuyordu. Onları görür görmez karşılamak için ayağa kalktı. Yere kapanarak,
+01O	19	2		4390	‹‹Efendilerim›› dedi, ‹‹Kulunuzun evine buyurun. Ayaklarınızı yıkayın, geceyi bizde geçirin. Sonra erkenden kalkıp yolunuza devam edersiniz.›› Melekler, ‹‹Olmaz›› dediler, ‹‹Geceyi kent meydanında geçireceğiz.››
+01O	19	3		4400	Ama Lut çok diretti. Sonunda onunla birlikte evine gittiler. Lut onlara yemek hazırladı, mayasız ekmek pişirdi. Yediler.
+01O	19	4		4410	Onlar yatmadan, kentin erkekleri -Sodomun her mahallesinden genç yaşlı bütün erkekler- evi sardı.
+01O	19	5		4420	Luta seslenerek, ‹‹Bu gece sana gelen adamlar nerede?›› diye sordular, ‹‹Getir onları da yatalım.››
+01O	19	6		4430	Lut dışarı çıktı, arkasından kapıyı kapadı.
+01O	19	7		4440	‹‹Kardeşler, lütfen bu kötülüğü yapmayın›› dedi,
+01O	19	8		4450	‹‹Erkek yüzü görmemiş iki kızım var. Size onları getireyim, ne isterseniz yapın. Yeter ki, bu adamlara dokunmayın. Çünkü onlar konuğumdur, çatımın altına geldiler.››
+01O	19	9		4460	Adamlar, ‹‹Çekil önümüzden!›› diye karşılık verdiler, ‹‹Adam buraya dışardan geldi, şimdi yargıçlık taslıyor! Sana daha beterini yaparız.›› Lutu ite kaka kapıyı kırmaya davrandılar.
+01O	19	10		4470	Ama içerdeki adamlar uzanıp Lutu evin içine, yanlarına aldılar ve kapıyı kapadılar.
+01O	19	11		4480	Kapıya dayanan adamları, büyük küçük hepsini kör ettiler. Öyle ki, adamlar kapıyı bulamaz oldu.
+01O	19	12		4490	İçerdeki iki adam Luta, ‹‹Senin burada başka kimin var?›› diye sordular, ‹‹Oğullarını, kızlarını, damatlarını, kentte sana ait kim varsa hepsini dışarı çıkar.
+01O	19	13		4500	Çünkü burayı yok edeceğiz. RAB bu halk hakkında birçok kötü suçlama duydu, kenti yok etmek için bizi gönderdi.››
+01O	19	14		4510	Lut dışarı çıktı ve kızlarıyla evlenecek olan adamlara, ‹‹Hemen buradan uzaklaşın!›› dedi, ‹‹Çünkü RAB bu kenti yok etmek üzere.›› Ne var ki damat adayları onun şaka yaptığını sandılar.
+01O	19	15		4520	Tan ağarırken melekler Luta, ‹‹Karınla iki kızını al, hemen buradan uzaklaş›› diye üstelediler, ‹‹Yoksa kent cezasını bulurken sen de canından olursun.››
+01O	19	16		4530	Lut ağır davrandı, ama RAB ona acıdı. Adamlar Lutla karısının ve iki kızının elinden tutup onları kentin dışına çıkardılar.
+01O	19	17		4540	Kent dışına çıkınca, adamlardan biri Luta, ‹‹Kaç, canını kurtar, arkana bakma›› dedi, ‹‹Bu ovanın hiçbir yerinde durma. Dağa kaç, yoksa ölür gidersin.››
+01O	19	18		4550	Lut, ‹‹Aman, efendim!›› diye karşılık verdi,
+01O	19	19		4560	‹‹Ben kulunuzdan hoşnut kaldınız, canımı kurtarmakla bana büyük iyilik yaptınız. Ama dağa kaçamam. Çünkü felaket bana yetişir, ölürüm.
+01O	19	20		4570	İşte, şurada kaçabileceğim yakın bir kent var, küçücük bir kent. İzin verin, oraya kaçıp canımı kurtarayım. Zaten küçücük bir kent.››
+01O	19	21		4580	Adamlardan biri, ‹‹Peki, dileğini kabul ediyorum›› dedi, ‹‹O kenti yıkmayacağım.
+01O	19	22		4590	Çabuk ol, hemen kaç! Çünkü sen oraya varmadan bir şey yapamam.›› Bu yüzden o kente Soar adı verildi.
+01O	19	23		4600	Lut Soara vardığında güneş doğmuştu.
+01O	19	24		4610	RAB Sodom ve Gomoranın üzerine gökten ateşli kükürt yağdırdı.
+01O	19	25		4620	Bu kentleri, bütün ovayı, oradaki insanların hepsini ve bütün bitkileri yok etti.
+01O	19	26		4630	Ancak Lutun peşisıra gelen karısı dönüp geriye bakınca tuz kesildi.
+01O	19	27		4640	İbrahim sabah erkenden kalkıp önceki gün RABbin huzurunda durduğu yere gitti.
+01O	19	28		4650	Sodom ve Gomoraya ve bütün ovaya baktı. Yerden, tüten bir ocak gibi duman yükseliyordu.
+01O	19	29		4660	Tanrı ovadaki kentleri yok ederken İbrahimi anımsamış ve Lutun yaşadığı kentleri yok ederken Lutu bu felaketin dışına çıkarmıştı.
+01O	19	30		4670	Lut Soarda kalmaktan korkuyordu. Bu yüzden iki kızıyla kentten ayrılarak dağa yerleşti, onlarla birlikte bir mağarada yaşamaya başladı.
+01O	19	31		4680	Büyük kızı küçüğüne, ‹‹Babamız yaşlı›› dedi, ‹‹Dünya geleneklerine uygun biçimde burada bizimle yatabilecek bir erkek yok.
+01O	19	32		4690	Gel, babamıza şarap içirelim, soyumuzu yaşatmak için onunla yatalım.››
+01O	19	33		4700	O gece babalarına şarap içirdiler. Büyük kız gidip babasıyla yattı. Ancak Lut yatıp kalktığının farkında değildi.
+01O	19	34		4710	Ertesi gün büyük kız küçüğüne, ‹‹Dün gece babamla yattım›› dedi, ‹‹Bu gece de ona şarap içirelim. Soyumuzu yaşatmak için sen de onunla yat.››
+01O	19	35		4720	O gece de babalarına şarap içirdiler ve küçük kız babasıyla yattı. Ama Lut yatıp kalktığının farkında değildi.
+01O	19	36		4730	Böylece Lutun iki kızı da öz babalarından hamile kaldılar.
+01O	19	37		4740	Büyük kız bir erkek çocuk doğurdu, ona Moav adını verdi. Moav bugünkü Moavlıların atasıdır.
+01O	19	38		4750	Küçük kızın da bir oğlu oldu, adını Ben-Ammi koydu. O da bugünkü Ammonlular'ın atasıdır.
+01O	20	1		4760	İbrahim Mamreden Negeve göçerek Kadeş ve Sur kentlerinin arasına yerleşti. Sonra geçici bir süre Gerarda kaldı.
+01O	20	2		4770	Karısı Sara için, ‹‹Bu kadın kızkardeşimdir›› dedi. Bunun üzerine Gerar Kralı Avimelek adam gönderip Sarayı getirtti.
+01O	20	3		4780	Ama Tanrı gece düşünde Avimeleke görünerek, ‹‹Bu kadını aldığın için öleceksin›› dedi, ‹‹Çünkü o evli bir kadın.››
+01O	20	4		4790	Avimelek henüz Saraya dokunmamıştı. ‹‹Ya RAB›› dedi, ‹‹Suçsuz bir ulusu mu yok edeceksin?
+01O	20	5		4800	İbrahimin kendisi bana, ‹Bu kadın kızkardeşimdir› demedi mi? Kadın da İbrahim için, ‹O kardeşimdir› dedi. Ben temiz vicdanla, suçsuz ellerimle yaptım bunu.››
+01O	20	6		4810	Tanrı, düşünde ona, ‹‹Bunu temiz vicdanla yaptığını biliyorum›› diye yanıtladı, ‹‹Ben de seni bu yüzden bana karşı günah işlemekten alıkoydum, kadına dokunmana izin vermedim.
+01O	20	7		4820	Şimdi kadını kocasına geri ver. Çünkü o bir peygamberdir. Senin için dua eder, ölmezsin. Ama kadını geri vermezsen, sen de sana ait olan herkes de ölecek, bilesin.››
+01O	20	8		4830	Avimelek sabah erkenden kalktı, bütün adamlarını çağırarak olup biteni anlattı. Adamlar dehşete düştü.
+01O	20	9		4840	Avimelek İbrahimi çağırtarak, ‹‹Ne yaptın bize?›› dedi, ‹‹Sana ne haksızlık ettim ki, beni ve krallığımı bu büyük günaha sürükledin? Bana bu yaptığın yapılacak iş değil.››
+01O	20	10		4850	Sonra, ‹‹Amacın neydi, niçin yaptın bunu?›› diye sordu.
+01O	20	11		4860	İbrahim, ‹‹Çünkü burada hiç Tanrı korkusu yok›› diye yanıtladı, ‹‹Karım yüzünden beni öldürebilirler diye düşündüm.
+01O	20	12		4870	Üstelik, Sara gerçekten kızkardeşimdir. Babamız bir, annemiz ayrıdır. Onunla evlendim.
+01O	20	13		4880	Tanrı beni babamın evinden gurbete gönderdiği zaman karıma, ‹Bana sevgini şöyle göstereceksin: Gideceğimiz her yerde kardeşin olduğumu söyle› dedim.››
+01O	20	14		4890	Avimelek İbrahime karısı Sarayı geri verdi. Bunun yanısıra ona davar, sığır, köleler, cariyeler de verdi.
+01O	20	15		4900	İbrahime, ‹‹İşte ülkem önünde, nereye istersen oraya yerleş›› dedi.
+01O	20	16		4910	Saraya da, ‹‹Kardeşine bin parça gümüş veriyorum›› dedi, ‹‹Yanındakilere karşı senin suçsuz olduğunu gösteren bir kanıttır bu. Herkes suçsuz olduğunu bilsin.››
+01O	20	17		4920	İbrahim Tanrıya dua etti ve Tanrı Avimelekle karısına, cariyelerine şifa verdi. Çocuk sahibi oldular.
+01O	20	18		4930	Çünkü İbrahim'in karısı Sara yüzünden RAB Avimelek'in evindeki kadınların hamile kalmasını engellemişti.
+01O	21	1		4940	RAB verdiği söz uyarınca Saraya iyilik etti ve sözünü yerine getirdi.
+01O	21	2		4950	Sara hamile kaldı; İbrahimin yaşlılık döneminde, tam Tanrının belirttiği zamanda ona bir erkek çocuk doğurdu.
+01O	21	3		4960	İbrahim Saranın doğurduğu çocuğa İshakfı adını verdi.
+01O	21	4		4970	Tanrının kendisine buyurduğu gibi oğlu İshakı sekiz günlükken sünnet etti.
+01O	21	5		4980	İshak doğduğunda İbrahim yüz yaşındaydı.
+01O	21	6		4990	Sara, ‹‹Tanrı yüzümü güldürdü›› dedi, ‹‹Bunu duyan herkes benimle birlikte gülecek.
+01O	21	7		5000	Kim İbrahime Sara çocuk emzirecek derdi? Bu yaşında ona bir oğul doğurdum.››
+01O	21	8		5010	Çocuk büyüdü. Sütten kesildiği gün İbrahim büyük bir şölen verdi.
+01O	21	9		5020	Ne var ki Sara, Mısırlı Hacerin İbrahimden olma oğlu İsmailin alay ettiğini görünce,
+01O	21	10		5030	İbrahime, ‹‹Bu cariyeyle oğlunu kov›› dedi, ‹‹Bu cariyenin oğlu, oğlum İshakın mirasına ortak olmasın.››
+01O	21	11		5040	Bu İbrahimi çok üzdü, çünkü İsmail de öz oğluydu.
+01O	21	12		5050	Ancak Tanrı İbrahime, ‹‹Oğlunla cariyen için üzülme›› dedi, ‹‹Sara ne derse, onu yap. Çünkü senin soyun İshakla sürecektir.
+01O	21	13		5060	Cariyenin oğlundan da bir ulus yaratacağım, çünkü o da senin soyun.››
+01O	21	14		5070	İbrahim sabah erkenden kalktı, biraz yiyecek, bir tulum da su hazırlayıp Hacerin omuzuna attı, çocuğunu da verip onu gönderdi. Hacer Beer-Şeva Çölüne gitti, orada bir süre dolaştı.
+01O	21	15		5080	Tulumdaki su tükenince, oğlunu bir çalının altına bıraktı.
+01O	21	16		5090	Yaklaşık bir ok atımı uzaklaşıp, ‹‹Oğlumun ölümünü görmeyeyim›› diyerek onun karşısına oturup hıçkıra hıçkıra ağladı.
+01O	21	17		5100	Tanrı çocuğun sesini duydu. Tanrının meleği göklerden Hacere, ‹‹Nen var, Hacer?›› diye seslendi, ‹‹Korkma! Çünkü Tanrı çocuğun sesini duydu.
+01O	21	18		5110	Kalk, oğlunu kaldır, elini tut. Onu büyük bir ulus yapacağım.››
+01O	21	19		5120	Sonra Tanrı Hacerin gözlerini açtı, Hacer bir kuyu gördü. Gidip tulumunu doldurdu, oğluna içirdi.
+01O	21	20		5130	Çocuk büyürken Tanrı onunlaydı. Çocuk çölde yaşadı ve okçu oldu.
+01O	21	21		5140	Paran Çölünde yaşarken annesi ona Mısırlı bir kadın aldı.
+01O	21	22		5150	O sırada Avimelekle ordusunun komutanı Fikol İbrahime, ‹‹Yaptığın her şeyde Tanrı seninle›› dediler,
+01O	21	23		5160	‹‹Onun için, Tanrının önünde bana, oğluma ve soyuma haksız davranmayacağına ant iç. Bana ve konuk olarak yaşadığın bu ülkeye, benim sana yaptığım gibi iyi davran.››
+01O	21	24		5170	İbrahim, ‹‹Ant içerim›› dedi.
+01O	21	25		5180	İbrahim Avimeleke bir kuyuyu zorla ele geçiren adamlarından yakındı.
+01O	21	26		5190	Avimelek, ‹‹Bunu kimin yaptığını bilmiyorum›› diye yanıtladı, ‹‹Sen de bana söylemedin, ilk kez duyuyorum.››
+01O	21	27		5200	Daha sonra İbrahim Avimeleke davar ve sığır verdi. Böylece ikisi bir antlaşma yaptılar.
+01O	21	28		5210	İbrahim sürüsünden yedi dişi kuzu ayırdı.
+01O	21	29		5220	Avimelek, ‹‹Bunun anlamı ne, niçin bu yedi dişi kuzuyu ayırdın?›› diye sordu.
+01O	21	30		5230	İbrahim, ‹‹Bu yedi dişi kuzuyu benim elimden almalısın›› diye yanıtladı, ‹‹Kuyuyu benim açtığımın kanıtı olsun.››
+01O	21	31		5240	Bu yüzden oraya Beer-Şeva adı verildi. Çünkü ikisi orada ant içmişlerdi.
+01O	21	32		5250	Beer-Şevada yapılan bu antlaşmadan sonra Avimelek, ordusunun komutanı Fikolla birlikte Filist yöresine geri döndü.
+01O	21	33		5260	İbrahim Beer-Şevada bir ılgın ağacı dikti; orada RABbi, ölümsüz Tanrıyı adıyla çağırdı.
+01O	21	34		5270	Filist yöresinde konuk olarak uzun süre yaşadı.
+01O	22	1		5280	Daha sonra Tanrı İbrahimi denedi. ‹‹İbrahim!›› diye seslendi. İbrahim, ‹‹Buradayım!›› dedi.
+01O	22	2		5290	Tanrı, ‹‹İshakı, sevdiğin biricik oğlunu al, Moriya bölgesine git›› dedi, ‹‹Orada sana göstereceğim bir dağda oğlunu yakmalık sunu olarak sun.››
+01O	22	3		5300	İbrahim sabah erkenden kalktı, eşeğine palan vurdu. Yanına uşaklarından ikisini ve oğlu İshakı aldı. Yakmalık sunu için odun yardıktan sonra, Tanrının kendisine belirttiği yere doğru yola çıktı.
+01O	22	4		5310	Üçüncü gün gideceği yeri uzaktan gördü.
+01O	22	5		5320	Uşaklarına, ‹‹Siz burada, eşeğin yanında kalın›› dedi, ‹‹Tapınmak için oğlumla birlikte oraya gidip döneceğiz.››
+01O	22	6	-7	5330	Yakmalık sunu için yardığı odunları oğlu İshaka yükledi. Ateşi ve bıçağı kendisi aldı. Birlikte giderlerken İshak İbrahime, ‹‹Baba!›› dedi. İbrahim, ‹‹Evet, oğlum!›› diye yanıtladı. İshak, ‹‹Ateşle odun burada, ama yakmalık sunu kuzusu nerede?›› diye sordu.
+01O	22	8		5340	İbrahim, ‹‹Oğlum, yakmalık sunu için kuzuyu Tanrı kendisi sağlayacak›› dedi. İkisi birlikte yürümeye devam ettiler.
+01O	22	9		5350	Tanrının kendisine belirttiği yere varınca İbrahim bir sunak yaptı, üzerine odun dizdi. Oğlu İshakı bağlayıp sunaktaki odunların üzerine yatırdı.
+01O	22	10		5360	Onu boğazlamak için uzanıp bıçağı aldı.
+01O	22	11		5370	Ama RABbin meleği göklerden, ‹‹İbrahim, İbrahim!›› diye seslendi. İbrahim, ‹‹İşte buradayım!›› diye karşılık verdi.
+01O	22	12		5380	Melek, ‹‹Çocuğa dokunma›› dedi, ‹‹Ona hiçbir şey yapma. Şimdi Tanrıdan korktuğunu anladım, biricik oğlunu benden esirgemedin.››
+01O	22	13		5390	İbrahim çevresine bakınca, boynuzları sık çalılara takılmış bir koç gördü. Gidip koçu getirdi. Oğlunun yerine onu yakmalık sunu olarak sundu.
+01O	22	14		5400	Oraya ‹‹Yahve yire›› adını verdi. ‹‹RABbin dağında sağlanacaktır›› sözü bu yüzden bugün de söyleniyor.
+01O	22	15		5410	RABbin meleği göklerden İbrahime ikinci kez seslendi:
+01O	22	16		5420	‹‹RAB diyor ki, kendi üzerime ant içiyorum. Bunu yaptığın için, biricik oğlunu esirgemediğin için
+01O	22	17		5430	seni fazlasıyla kutsayacağım; soyunu göklerin yıldızları, kıyıların kumu kadar çoğaltacağım. Soyun düşmanlarının kentlerini mülk edinecek.
+01O	22	18		5440	Soyunun aracılığıyla yeryüzündeki bütün uluslar kutsanacak. Çünkü sözümü dinledin.››
+01O	22	19		5450	Sonra İbrahim uşaklarının yanına döndü. Birlikte yola çıkıp Beer-Şevaya gittiler. İbrahim Beer-Şevada kaldı.
+01O	22	20		5460	Bir süre sonra İbrahime, ‹‹Milka, kardeşin Nahora çocuklar doğurdu›› diye haber verdiler,
+01O	22	21		5470	‹‹İlk oğlu Ûs, kardeşi Bûz, Kemuel -Aramın babası-
+01O	22	22		5480	Keset, Hazo, Pildaş, Yidlaf, Betuel.››
+01O	22	23		5490	Betuel Rebekanın babası oldu. Bu sekiz çocuğu İbrahimin kardeşi Nahora Milka doğurdu.
+01O	22	24		5500	Reuma adındaki cariyesi de Nahor'a Tevah, Gaham, Tahaş ve Maaka'yı doğurdu.
+01O	23	1		5510	Sara yüz yirmi yedi yıl yaşadı. Ömrü bu kadardı.
+01O	23	2		5520	Kenan ülkesinde, bugün Hevron denilen Kiryat-Arbada öldü. İbrahim yas tutmak, ağlamak için Saranın ölüsünün başına gitti.
+01O	23	3		5530	Sonra karısının ölüsünün başından kalkıp Hititlere,
+01O	23	4		5540	‹‹Ben aranızda konuk ve yabancıyım›› dedi, ‹‹Bana mezar yapabileceğim bir toprak satın. Ölümü kaldırıp gömeyim.››
+01O	23	5	-6	5550	Hititler, ‹‹Efendim, bizi dinle›› diye yanıtladılar, ‹‹Sen aramızda güçlü bir beysin. Ölünü mezarlarımızın en iyisine göm. Ölünü gömmen için kimse senden mezarını esirgemez.››
+01O	23	7		5560	İbrahim, ülke halkı olan Hititlerin önünde eğilerek,
+01O	23	8		5570	‹‹Eğer ölümü gömmemi istiyorsanız, benim için Sohar oğlu Efrona ricada bulunun›› dedi,
+01O	23	9		5580	‹‹Tarlasının dibindeki Makpela Mağarasını bana satsın. Fiyatı neyse huzurunuzda eksiksiz ödeyip orayı mezarlık yapacağım.››
+01O	23	10		5590	Hititli Efron halkının arasında oturuyordu. Kent kapısında toplanan herkesin duyacağı biçimde,
+01O	23	11		5600	‹‹Hayır, efendim!›› diye karşılık verdi, ‹‹Beni dinle, mağarayla birlikte tarlayı da sana veriyorum. Halkımın huzurunda onu sana veriyorum. Ölünü göm.››
+01O	23	12		5610	İbrahim ülke halkının önünde eğildi.
+01O	23	13		5620	Herkesin duyacağı biçimde Efrona, ‹‹Lütfen beni dinle›› dedi, ‹‹Tarlanın parasını ödeyeyim. Parayı kabul et ki, ölümü oraya gömeyim.››
+01O	23	14	-15	5630	Efron, ‹‹Efendim, beni dinle›› diye karşılık verdi, ‹‹Aramızda dört yüz şekel gümüşün sözü mü olur? Ölünü göm.››
+01O	23	16		5640	İbrahim Efronun önerisini kabul etti. Efronun Hititlerin önünde sözünü ettiği dört yüz şekel gümüşü tüccarların ağırlık ölçülerine göre tarttı.
+01O	23	17	-18	5650	Böylece Efronun Mamre yakınında Makpeladaki tarlası, çevresindeki bütün ağaçlarla ve içindeki mağarayla birlikte, kent kapısında toplanan Hititlerin huzurunda İbrahimin mülkü kabul edildi.
+01O	23	19		5660	İbrahim karısı Sarayı Kenan ülkesinde Mamreye -Hevrona- yakın Makpela Tarlasındaki mağaraya gömdü.
+01O	23	20		5670	Hititler tarlayı içindeki mağarayla birlikte İbrahim'in mezarlık yeri olarak onayladılar.
+01O	24	1		5680	İbrahim kocamış, iyice yaşlanmıştı. RAB onu her yönden kutsamıştı.
+01O	24	2		5690	İbrahim, evindeki en yaşlı ve her şeyden sorumlu uşağına, ‹‹Elini uyluğumun altına koy›› dedi,
+01O	24	3		5700	‹‹Yerin göğün Tanrısı RABbin adıyla ant içmeni istiyorum. Aralarında yaşadığım Kenanlılardan oğluma kız almayacaksın.
+01O	24	4		5710	Oğlum İshaka kız almak için benim ülkeme, akrabalarımın yanına gideceksin.›› gösterirdi.
+01O	24	5		5720	Uşak, ‹‹Ya kız benimle bu ülkeye gelmek istemezse?›› diye sordu, ‹‹O zaman oğlunu geldiğin ülkeye götüreyim mi?››
+01O	24	6		5730	İbrahim, ‹‹Sakın oğlumu oraya götürme!›› dedi,
+01O	24	7		5740	‹‹Beni baba ocağından, doğduğum ülkeden getiren, ‹Bu toprakları senin soyuna vereceğim› diyerek ant içen Göklerin Tanrısı RAB senin önünden meleğini gönderecek. Böylece oradan oğluma bir kız alabileceksin.
+01O	24	8		5750	Eğer kız seninle gelmek istemezse, içtiğin ant seni bağlamaz. Yalnız, oğlumu oraya götürme.››
+01O	24	9		5760	Bunun üzerine uşak elini efendisi İbrahimin uyluğunun altına koyarak bu konuda ant içti.
+01O	24	10		5770	Sonra efendisinden on deve alarak en iyi eşyalarla birlikte yola çıktı; Aram-Naharayime, Nahorun yaşadığı kente gitti.
+01O	24	11		5780	Develerini kentin dışındaki kuyunun yanına çöktürdü. Akşamüzeriydi, kadınların su almak için dışarı çıkacakları zamandı.
+01O	24	12		5790	Uşak, ‹‹Ya RAB, efendim İbrahimin Tanrısı, yalvarırım bugün beni başarılı kıl›› diye dua etti, ‹‹Efendim İbrahime iyilik et.
+01O	24	13		5800	İşte, pınarın başında bekliyorum. Kentin kızları su almaya geliyorlar.
+01O	24	14		5810	Birine, ‹Lütfen testini indir, biraz su içeyim› diyeceğim. O da, ‹Sen iç, ben de develerine içireyim› derse, bileceğim ki o kız kulun İshak için seçtiğin kızdır. Böylece efendime iyilik ettiğini anlayacağım.››
+01O	24	15		5820	O duasını bitirmeden, İbrahimin kardeşi Nahorla karısı Milkanın oğlu Betuelin kızı Rebeka, omuzunda su testisiyle dışarı çıktı.
+01O	24	16		5830	Çok güzel bir genç kızdı. Ona erkek eli değmemişti. Pınara gitti, testisini doldurup geri döndü.
+01O	24	17		5840	Uşak onu karşılamaya koştu, ‹‹Lütfen testinden biraz su ver, içeyim›› dedi.
+01O	24	18		5850	Rebeka, ‹‹İç, efendim›› diyerek hemen testisini indirdi, içmesi için ona uzattı.
+01O	24	19		5860	Ona su verdikten sonra, ‹‹Develerin için de su çekeyim›› dedi, ‹‹Kanıncaya kadar içsinler.››
+01O	24	20		5870	Çabucak suyu hayvanların teknesine boşalttı, yine su çekmek için kuyuya koştu. Adamın bütün develeri için su çekti.
+01O	24	21		5880	Adam RABbin yolunu açıp açmadığını anlamak için sessizce genç kızı süzüyordu.
+01O	24	22		5890	Develer su içtikten sonra, adam bir beka ağırlığında altın bir burun halkasıyla on şekel ağırlığında iki altın bilezik çıkardı.
+01O	24	23		5900	‹‹Lütfen söyle, kimin kızısın sen?›› diye sordu, ‹‹Babanın evinde geceyi geçirebileceğimiz bir yer var mı?››
+01O	24	24		5910	Kız, ‹‹Milkayla Nahorun oğlu Betuelin kızıyım›› diye karşılık verdi,
+01O	24	25		5920	‹‹Bizde saman ve yem bol, geceyi geçirebileceğiniz yer de var.››
+01O	24	26		5930	Adam eğilip RABbe tapındı.
+01O	24	27		5940	‹‹Efendim İbrahimin Tanrısı RABbe övgüler olsun›› dedi, ‹‹Sevgisini, sadakatini efendimden esirgemedi. Efendimin akrabalarının evine giden yolu bana gösterdi.››
+01O	24	28		5950	Kız annesinin evine koşup olanları anlattı.
+01O	24	29		5960	Rebekanın Lavan adında bir kardeşi vardı. Lavan pınarın başındaki adama doğru koştu.
+01O	24	30		5970	Kızkardeşinin burnundaki halkayı, kollarındaki bilezikleri görmüştü. Rebeka adamın kendisine söylediklerini de anlatınca, Lavan adamın yanına gitti. Adam pınarın başında, develerinin yanında duruyordu.
+01O	24	31		5980	Lavan, ‹‹Eve buyur, ey RABbin kutsadığı adam›› dedi, ‹‹Niçin dışarıda bekliyorsun? Senin için oda, develerin için yer hazırladım.››
+01O	24	32		5990	Böylece adam eve girdi. Lavan develerin kolanlarını çözdü, onlara saman ve yem verdi. Adamla yanındakilere ayaklarını yıkamaları için su getirdi.
+01O	24	33		6000	Önüne yemek konulunca, adam, ‹‹Niçin geldiğimi anlatmadan yemek yemeyeceğim›› dedi. Lavan, ‹‹Öyleyse anlat›› diye karşılık verdi.
+01O	24	34		6010	Adam, ‹‹Ben İbrahimin uşağıyım›› dedi,
+01O	24	35		6020	‹‹RAB efendimi alabildiğine kutsadı. Onu zengin etti. Ona davar, sığır, altın, gümüş, erkek ve kadın köleler, develer, eşekler verdi.
+01O	24	36		6030	Karısı Sara ileri yaşta efendime bir oğul doğurdu. Efendim sahip olduğu her şeyi oğluna verdi.
+01O	24	37	-38	6040	‹Ülkelerinde yaşadığım Kenanlılardan oğluma kız almayacaksın. Oğluma kız almak için babamın ailesine, akrabalarımın yanına gideceksin› diyerek bana ant içirdi.
+01O	24	39		6050	‹‹Efendime, ‹Ya kız benimle gelmezse?› diye sordum.
+01O	24	40		6060	‹‹Efendim, ‹Yolunda yürüdüğüm RAB meleğini seninle gönderecek, yolunu açacak› dedi, ‹Akrabalarımdan, babamın ailesinden oğluma bir kız getireceksin.
+01O	24	41		6070	İçtiğin anttan ancak akrabalarımın yanına vardığında sana kızı vermezlerse, evet, ancak o zaman özgür olabilirsin.›
+01O	24	42		6080	‹‹Bugün pınarın başına geldiğimde şöyle dua ettim: ‹Ya RAB, efendim İbrahimin Tanrısı, yalvarırım yolumu aç.
+01O	24	43		6090	İşte pınarın başında bekliyorum. Su almaya gelen kızlardan birine, lütfen testinden bana biraz su ver, içeyim, diyeceğim.
+01O	24	44		6100	O da, sen iç, develerin için de su çekeyim derse, anlayacağım ki efendimin oğlu için RABbin seçtiği kız odur.›
+01O	24	45		6110	‹‹Ben içimden dua ederken, Rebeka omuzunda su testisiyle dışarı çıktı. Pınar başına gidip su aldı. Ona, ‹Lütfen, biraz su ver, içeyim› dedim.
+01O	24	46		6120	‹‹Rebeka hemen testisini omuzundan indirdi, ‹İç efendim› dedi, ‹Ben de develerine içireyim.› Ben içtim. Develere de su verdi.
+01O	24	47		6130	‹‹Ona, ‹Kimin kızısın sen?› diye sordum. ‹‹ ‹Milkayla Nahorun oğlu Betuelin kızıyım› dedi. ‹‹Bunun üzerine burnuna halka, kollarına bilezik taktım.
+01O	24	48		6140	Eğilip RABbe tapındım. Efendimin oğluna kardeşinin torununu almak için bana doğru yolu gösteren efendim İbrahimin Tanrısı RABbe övgüler sundum.
+01O	24	49		6150	Şimdi efendime sevgi ve sadakat mı göstereceksiniz, yoksa olmaz mı diyeceksiniz, bana bildirin. Öyle ki, ben de ne yapacağıma karar vereyim.››
+01O	24	50		6160	Lavanla Betuel, ‹‹Bu RABbin işi›› diye karşılık verdiler, ‹‹Biz sana ne iyi, ne kötü diyebiliriz.
+01O	24	51		6170	İşte Rebeka burada. Al götür. RABbin buyurduğu gibi efendinin oğluna karı olsun.››
+01O	24	52		6180	İbrahimin uşağı bu sözleri duyunca, yere kapanarak RABbe tapındı.
+01O	24	53		6190	Rebekaya altın, gümüş takımlar, giysiler, kardeşiyle annesine de değerli eşyalar çıkarıp verdi.
+01O	24	54		6200	Sonra yanındakilerle birlikte yedi, içti. Geceyi orada geçirdiler. Sabah kalkınca İbrahimin uşağı, ‹‹Beni yolcu edin, efendime döneyim›› dedi.
+01O	24	55		6210	Rebekanın kardeşiyle annesi, ‹‹Bırak kız on gün kadar bizimle kalsın, sonra gidersin›› diye karşılık verdiler.
+01O	24	56		6220	Adam, ‹‹Madem RAB yolumu açtı, beni geciktirmeyin›› dedi, ‹‹İzin verin, efendime döneyim.››
+01O	24	57		6230	‹‹Kızı çağırıp ona soralım›› dediler.
+01O	24	58		6240	Rebekayı çağırıp, ‹‹Bu adamla gitmek istiyor musun?›› diye sordular. Rebeka, ‹‹İstiyorum›› dedi.
+01O	24	59		6250	Böylece Rebekayla dadısını, İbrahimin uşağıyla adamlarını uğurlamaya çıktılar.
+01O	24	60		6260	Rebekayı şöyle kutsadılar:  ‹‹Ey kızkardeşimiz,<br />Binlerce, on binlerce kişiye analık et,<br />Soyun düşmanlarının kentlerini mülk edinsin.››
+01O	24	61		6270	Rebekayla genç hizmetçileri hazırlanıp develere binerek İbrahimin uşağını izlediler. Uşak Rebekayı alıp oradan ayrıldı.
+01O	24	62		6280	İshak Beer-Lahay-Roiden gelmişti. Çünkü Negev bölgesinde yaşıyordu.
+01O	24	63		6290	Akşamüzeri düşünmek için tarlaya gitti. Başını kaldırdığında develerin yaklaştığını gördü.
+01O	24	64		6300	Rebeka İshakı görünce deveden indi,
+01O	24	65		6310	İbrahimin uşağına, ‹‹Tarladan bizi karşılamaya gelen şu adam kim?›› diye sordu. Uşak, ‹‹Efendim›› diye karşılık verdi. Rebeka peçesini alıp yüzünü örttü.
+01O	24	66		6320	Uşak bütün yaptıklarını İshaka anlattı.
+01O	24	67		6330	İshak Rebeka'yı annesi Sara'nın yaşamış olduğu çadıra götürüp onunla evlendi. Böylece Rebeka İshak'ın karısı oldu. İshak onu sevdi. Annesinin ölümünden sonra onunla avunç buldu.
+01O	25	1		6340	İbrahim bir kadınla daha evlendi. Kadının adı Keturaydı.
+01O	25	2		6350	Ondan Zimran, Yokşan, Medan, Midyan, Yişbak, Şuah adlı çocukları oldu.
+01O	25	3		6360	Yokşandan da Şeva, Dedan oldu. Dedan soyundan Aşurlular, Letuşlular, Leumlular doğdu.
+01O	25	4		6370	Midyanın Efa, Efer, Hanok, Avida, Eldaa adlı oğulları oldu. Bunların hepsi Keturanın soyundandı.
+01O	25	5		6380	İbrahim sahip olduğu her şeyi İshaka bıraktı.
+01O	25	6		6390	Cariyelerinin oğullarına da armağanlar verdi. Kendisi sağken bu çocukları oğlu İshaktan uzaklaştırıp doğuya gönderdi.
+01O	25	7		6400	İbrahim yüz yetmiş beş yıl yaşadı. Ömrü bu kadardı.
+01O	25	8		6410	Kocamış, yaşama doymuş, iyice yaşlanmış olarak son soluğunu verdi. Ölüp atalarına kavuştu.
+01O	25	9		6420	Oğulları İshakla İsmail onu Hititli Sohar oğlu Efronun tarlasında Mamreye yakın Makpela Mağarasına gömdüler.
+01O	25	10		6430	İbrahim o tarlayı Hititlerden satın almıştı. Böylece İbrahimle karısı Sara oraya gömüldüler.
+01O	25	11		6440	Tanrı İbrahimin ölümünden sonra oğlu İshakı kutsadı. İshak Beer-Lahay-Roide yaşıyordu.
+01O	25	12		6450	Saranın cariyesi Mısırlı Hacerin İbrahime doğurduğu İsmailin öyküsü:
+01O	25	13		6460	Doğum sırasına göre İsmailin oğullarının adları şunlardır: İlk oğlu Nevayot. Sonra Kedar, Adbeel, Mivsam,
+01O	25	14		6470	Mişma, Duma, Massa,
+01O	25	15		6480	Hadat, Tema, Yetur, Nafiş, Kedema gelir.
+01O	25	16		6490	İsmailin oğulları olan bu on iki bey oymakların atalarıydı. Köylerine, obalarına da bu adları verdiler.
+01O	25	17		6500	İsmail yüz otuz yedi yıl yaşadıktan sonra son soluğunu verdi. Ölüp halkına kavuştu.
+01O	25	18		6510	İsmailoğulları Aşura doğru giderken Mısır sınırı yakınında, Havila ile Şur arasındaki bölgeye yerleştiler. Kardeşlerinin yaşadığı yerin doğusuna yerleşmişlerdi.
+01O	25	19		6520	İbrahimin oğlu İshakın öyküsü:
+01O	25	20		6530	İshak Aramlı Lavanın kızkardeşi, Paddan-Aramlı Betuelin kızı Rebekayla evlendiğinde kırk yaşındaydı.
+01O	25	21		6540	İshak karısı için RABbe yakardı, çünkü karısı kısırdı. RAB İshakın yakarışını yanıtladı, Rebeka hamile kaldı.
+01O	25	22		6550	Çocuklar karnında itişiyordu. Rebeka, ‹‹Nedir bu başıma gelen?›› diyerek RABbe danışmaya gitti.
+01O	25	23		6560	RAB onu şöyle yanıtladı:  ‹‹Rahminde iki ulus var,<br />Senden iki ayrı halk doğacak,<br />Biri öbüründen güçlü olacak,<br />Büyüğü küçüğüne hizmet edecek.››
+01O	25	24		6570	Doğum vakti gelince, Rebekanın ikiz oğulları oldu.
+01O	25	25		6580	İlk doğan oğlu kıpkırmızı ve tüylüydü; kırmızı bir cüppeyi andırıyordu. Adını Esav koydular.
+01O	25	26		6590	Sonra kardeşi doğdu. Eliyle Esavın topuğunu tutuyordu. Bu yüzden İshak ona Yakupfö adını verdi. Rebeka doğum yaptığında İshak altmış yaşındaydı.
+01O	25	27		6600	Çocuklar büyüdü. Esav kırları seven usta bir avcı oldu. Yakupsa hep çadırda oturan sakin bir adamdı.
+01O	25	28		6610	İshak Esavı daha çok severdi, çünkü onun getirdiği av etlerini yerdi. Rebeka ise Yakupu severdi.
+01O	25	29		6620	Bir gün Yakup çorba pişirirken Esav avdan geldi. Aç ve bitkindi.
+01O	25	30		6630	Yakupa, ‹‹Lütfen şu kızıl çorbadan biraz ver de içeyim. Aç ve bitkinim›› dedi. Bu nedenle ona Edom adı da verildi.
+01O	25	31		6640	Yakup, ‹‹Önce sen ilk oğulluk hakkını bana ver›› diye karşılık verdi.
+01O	25	32		6650	Esav, ‹‹Baksana, açlıktan ölmek üzereyim›› dedi, ‹‹İlk oğulluk hakkının bana ne yararı var?››
+01O	25	33		6660	Yakup, ‹‹Önce ant iç›› dedi. Esav ant içerek ilk oğulluk hakkını Yakupa sattı.
+01O	25	34		6670	Yakup Esav'a ekmekle mercimek çorbası verdi. Esav yiyip içtikten sonra kalkıp gitti. Böylece Esav ilk oğulluk hakkını küçümsemiş oldu.
+01O	26	1		6680	İbrahimin yaşadığı dönemdeki kıtlıktan başka ülkede bir kıtlık daha oldu. İshak Gerara, Filist Kralı Avimelekin yanına gitti.
+01O	26	2		6690	RAB İshaka görünerek, ‹‹Mısıra gitme›› dedi, ‹‹Sana söyleyeceğim ülkeye yerleş.
+01O	26	3		6700	Orada bir süre kal. Ben seninle olacak, seni kutsayacağım: Bütün bu toprakları sana ve soyuna vereceğim. Baban İbrahime ant içerek verdiğim sözü yerine getireceğim.
+01O	26	4		6710	Soyunu gökteki yıldızlar kadar çoğaltacağım. Bu ülkelerin tümünü onlara vereceğim. Yeryüzündeki bütün uluslar senin soyun aracılığıyla kutsanacak.
+01O	26	5		6720	Çünkü İbrahim sözümü dinledi. Uyarılarıma, buyruklarıma, kurallarıma, yasalarıma bağlı kaldı.››
+01O	26	6		6730	Böylece İshak Gerarda kaldı.
+01O	26	7		6740	Yöre halkı karısıyla ilgili soru sorunca, ‹‹Kızkardeşimdir›› diyordu. Çünkü ‹‹Karımdır›› demekten korkuyordu. Rebeka yüzünden yöre halkı beni öldürebilir diye düşünüyordu. Çünkü Rebeka güzeldi.
+01O	26	8		6750	İshak orada uzun zaman kaldı. Bir gün Filist Kralı Avimelek, pencereden dışarı bakarken, İshakın karısı Rebekayı okşadığını gördü.
+01O	26	9		6760	İshakı çağırtarak, ‹‹Bu kadın gerçekte senin karın!›› dedi, ‹‹Neden kızkardeşin olduğunu söyledin?›› İshak, ‹‹Çünkü onun yüzünden canımdan olurum diye düşündüm›› dedi.
+01O	26	10		6770	Avimelek, ‹‹Nedir bize bu yaptığın?›› dedi, ‹‹Az kaldı halkımdan biri karınla yatacaktı. Bize suç işletecektin.››
+01O	26	11		6780	Sonra bütün halka, ‹‹Kim bu adama ya da karısına dokunursa, kesinlikle öldürülecek›› diye buyruk verdi.
+01O	26	12		6790	İshak o ülkede ekin ekti ve o yıl ektiğinin yüz katını biçti. RAB onu kutsamıştı.
+01O	26	13		6800	İshak bolluğa kavuştu. Varlığı gittikçe büyüyordu. Çok zengin oldu.
+01O	26	14		6810	Sürülerle davar, sığır ve birçok uşak sahibi oldu. Filistliler onu kıskanmaya başladılar.
+01O	26	15		6820	Babası İbrahim yaşarken kölelerinin kazmış olduğu bütün kuyuları toprakla doldurup kapadılar.
+01O	26	16		6830	Avimelek İshaka, ‹‹Ülkemizden git›› dedi, ‹‹Çünkü gücün bizim gücümüzü aştı.››
+01O	26	17		6840	İshak oradan ayrıldı. Gerar Vadisinde çadır kurup oraya yerleşti.
+01O	26	18		6850	Babası İbrahim yaşarken kazılmış olan kuyuları yeniden açtırdı. Çünkü Filistliler İbrahimin ölümünden sonra o kuyuları kapamışlardı. Kuyulara aynı adları, babasının vermiş olduğu adları verdi.
+01O	26	19		6860	İshakın köleleri vadide kuyu kazarken bir kaynak buldular.
+01O	26	20		6870	Gerarın çobanları, ‹‹Su bizim›› diyerek İshakın çobanlarıyla kavgaya tutuştular. İshak kendisiyle çekiştikleri için kuyuya Esek adını verdi.
+01O	26	21		6880	İshakın köleleri başka bir kuyu kazdılar. Bu kuyu yüzünden de kavga çıkınca İshak kuyuya Sitna adını verdi.
+01O	26	22		6890	Oradan ayrılıp başka bir yerde kuyu kazdırdı. Bu kuyu yüzünden kavga çıkmadı. Bu nedenle İshak ona Rehovotfş adını verdi. ‹‹RAB en sonunda bize rahatlık verdi›› dedi, ‹‹Bu ülkede verimli olacağız.››
+01O	26	23		6900	İshak oradan Beer-Şevaya gitti.
+01O	26	24		6910	O gece RAB kendisine görünerek, ‹‹Ben baban İbrahimin Tanrısıyım, korkma›› dedi, ‹‹Seninle birlikteyim. Seni kutsayacak, kulum İbrahimin hatırı için soyunu çoğaltacağım.››
+01O	26	25		6920	İshak orada bir sunak yaparak RABbi adıyla çağırdı. Çadırını oraya kurdu. Köleleri de orada bir kuyu kazdı.
+01O	26	26		6930	Avimelek, danışmanı Ahuzzat ve ordusunun komutanı Fikol ile birlikte, Gerardan İshakın yanına gitti.
+01O	26	27		6940	İshak onlara, ‹‹Niçin yanıma geldiniz?›› dedi, ‹‹Benden nefret ediyorsunuz. Üstelik beni ülkenizden kovdunuz.››
+01O	26	28	-29	6950	‹‹Açıkça gördük ki, RAB seninle›› diye yanıtladılar, ‹‹Onun için, aramızda ant olsun: Biz nasıl sana dokunmadıksa, hep iyi davranarak seni esenlik içinde gönderdikse, sen de bize kötülük etme. Bu konuda seninle anlaşalım. Sen şimdi RABbin kutsadığı bir adamsın.››
+01O	26	30		6960	İshak onlara bir şölen verdi, yiyip içtiler.
+01O	26	31		6970	Sabah erkenden kalkıp karşılıklı ant içtiler. Sonra İshak onları yolcu etti. Esenlik içinde oradan ayrıldılar.
+01O	26	32		6980	Aynı gün İshakın köleleri gelip kazdıkları kuyu hakkında kendisine bilgi verdiler, ‹‹Su bulduk›› dediler.
+01O	26	33		6990	İshak kuyuya Şiva adını verdi. Bu yüzden kent bugüne kadar Beer-Şeva diye anılır.
+01O	26	34		7000	Esav kırk yaşında Hititli Beerinin kızı Yudit ve Hititli Elonun kızı Basematla evlendi.
+01O	26	35		7010	Bu kadınlar İshak'la Rebeka'nın başına dert oldular.
+01O	27	1		7020	İshak yaşlanmış, gözleri görmez olmuştu. Büyük oğlu Esavı çağırıp, ‹‹Oğlum!›› dedi. Esav, ‹‹Efendim!›› diye yanıtladı.
+01O	27	2		7030	İshak, ‹‹Artık yaşlandım›› dedi, ‹‹Ne zaman öleceğimi bilmiyorum.
+01O	27	3		7040	Silahlarını -ok kılıfını, yayını- al, kırlara çıkıp benim için bir hayvan avla.
+01O	27	4		7050	Sevdiğim lezzetli bir yemek yap, bana getir yiyeyim. Ölmeden önce seni kutsayayım.››
+01O	27	5		7060	İshak, oğlu Esavla konuşurken Rebeka onları dinliyordu. Esav avlanmak için kıra çıkınca,
+01O	27	6		7070	Rebeka oğlu Yakupa şöyle dedi: ‹‹Dinle, babanın ağabeyin Esava söylediklerini duydum.
+01O	27	7		7080	Baban ona, ‹Bana bir hayvan avla getir› dedi, ‹Lezzetli bir yemek yap, yiyeyim. Ölmeden önce seni RABbin huzurunda kutsayayım.›
+01O	27	8		7090	Bak oğlum, sana söyleyeceklerimi iyi dinle:
+01O	27	9		7100	Git süründen bana iki seçme oğlak getir. Onlarla babanın sevdiği lezzetli bir yemek yapayım.
+01O	27	10		7110	Yemesi için onu babana sen götüreceksin. Öyle ki, ölmeden önce seni kutsasın.››
+01O	27	11		7120	Yakup, ‹‹Ama kardeşim Esavın bedeni kıllı, benimkiyse kılsız›› diye yanıtladı,
+01O	27	12		7130	‹‹Ya babam bana dokunursa? O zaman kendisini aldattığımı anlar. Kutsama yerine üzerime lanet getirmiş olurum.››
+01O	27	13		7140	Annesi, ‹‹Sana gelecek lanet bana gelsin, oğlum›› dedi, ‹‹Sen beni dinle, git oğlakları getir.››
+01O	27	14		7150	Yakup gidip oğlakları annesine getirdi. Annesi babasının sevdiği lezzetli bir yemek yaptı.
+01O	27	15		7160	Büyük oğlu Esavın en güzel giysileri o anda evdeydi. Rebeka onları küçük oğlu Yakupa giydirdi.
+01O	27	16		7170	Ellerinin üstünü, ensesinin kılsız yerini oğlak derisiyle kapladı.
+01O	27	17		7180	Yaptığı güzel yemekle ekmeği Yakupun eline verdi.
+01O	27	18		7190	Yakup babasının yanına varıp, ‹‹Baba!›› diye seslendi. Babası, ‹‹Evet, kimsin sen?›› dedi.
+01O	27	19		7200	Yakup, ‹‹Ben ilk oğlun Esavım›› diye karşılık verdi, ‹‹Söylediğini yaptım. Lütfen kalk, otur da getirdiğim av etini ye. Öyle ki, beni kutsayabilesin.››
+01O	27	20		7210	İshak, ‹‹Nasıl böyle çabucak buldun, oğlum?›› dedi. Yakup, ‹‹Tanrın RAB bana yardım etti›› diye yanıtladı.
+01O	27	21		7220	İshak, ‹‹Yaklaş, oğlum›› dedi, ‹‹Sana dokunayım, gerçekten oğlum Esav mısın, değil misin anlayayım.››
+01O	27	22		7230	Yakup babasına yaklaştı. Babası ona dokunarak, ‹‹Ses Yakupun sesi, ama eller Esavın elleri›› dedi.
+01O	27	23		7240	Onu tanıyamadı. Çünkü Yakupun elleri ağabeyi Esavın elleri gibi kıllıydı. İshak onu kutsamak üzereyken,
+01O	27	24		7250	bir daha sordu: ‹‹Sen gerçekten oğlum Esav mısın?›› Yakup, ‹‹Evet!›› diye yanıtladı.
+01O	27	25		7260	İshak, ‹‹Oğlum, av etini getir yiyeyim de seni kutsayayım›› dedi. Yakup önce yemeği, sonra şarabı getirdi. İshak yedi, içti.
+01O	27	26		7270	‹‹Yaklaş da beni öp, oğlum›› dedi.
+01O	27	27		7280	Yakup yaklaşıp babasını öptü. Babası onun giysilerini kokladı ve kendisini kutsayarak şöyle dedi:  ‹‹İşte oğlumun kokusu<br />Sanki RABbin kutsadığı kırların kokusu.
+01O	27	28		7290	Tanrı sana göklerin çiyinden<br />Ve yerin verimli topraklarından<br />Bol buğday ve yeni şarap versin.
+01O	27	29		7300	Halklar sana kulluk etsin,<br />Uluslar boyun eğsin.<br />Kardeşlerine egemen ol,<br />Kardeşlerin sana boyun eğsin.<br />Sana lanet edenlere lanet olsun,<br />Seni kutsayanlar kutsansın.››
+01O	27	30		7310	İshak Yakupu kutsadıktan ve Yakup babasının yanından ayrıldıktan hemen sonra kardeşi Esav avdan döndü.
+01O	27	31		7320	Esav da lezzetli bir yemek yaparak babasına götürdü. Ona, ‹‹Baba, kalk, getirdiğim av etini ye›› dedi, ‹‹Öyle ki, beni kutsayabilesin.››
+01O	27	32		7330	Babası, ‹‹Sen kimsin?›› diye sordu. Esav, ‹‹Ben ilk oğlun Esavım›› diye karşılık verdi.
+01O	27	33		7340	İshakı bir titreme sardı. Tir tir titreyerek, ‹‹Öyleyse daha önce avlanıp bana yemek getiren kimdi?›› diye sordu, ‹‹Sen gelmeden önce yemeğimi yiyip onu kutsadım. Artık o kutsanmış oldu.››
+01O	27	34		7350	Esav babasının anlattıklarını duyunca, acı acı haykırdı. ‹‹Beni de kutsa, baba, beni de!›› dedi.
+01O	27	35		7360	İshak, ‹‹Kardeşin gelip beni kandırdı›› diye karşılık verdi, ‹‹Senin yerine o kutsandı.››
+01O	27	36		7370	Esav, ‹‹Ona boşuna mı Yakup diyorlar?›› dedi, ‹‹İki kezdir beni aldatıyor. Önce ilk oğulluk hakkımı aldı. Şimdi de benim yerime o kutsandı.›› Sonra, ‹‹Kutsamak için bana bir hak ayırmadın mı?›› diye sordu.
+01O	27	37		7380	İshak, ‹‹Onu sana egemen kıldım›› diye yanıtladı, ‹‹Bütün kardeşlerini onun hizmetine verdim. Onu buğday ve yeni şarapla besledim. Senin için ne yapabilirim ki, oğlum?››
+01O	27	38		7390	Esav, ‹‹Sen yalnız bir kişiyi mi kutsayabilirsin baba?›› dedi, ‹‹Beni de kutsa, baba, beni de!›› Sonra hıçkıra hıçkıra ağlamaya başladı.
+01O	27	39		7400	Babası şöyle yanıtladı:  ‹‹Göklerin çiyinden,<br />Zengin topraklardan<br />Uzak yaşayacaksın.
+01O	27	40		7410	Kılıcınla yaşayacak,<br />Kardeşine hizmet edeceksin.<br />Ama özgür olmak isteyince,<br />Onun boyunduruğunu kırıp atacaksın.››
+01O	27	41		7420	Babası Yakupu kutsadığı için Esav kardeşi Yakupa kin bağladı. ‹‹Nasıl olsa babamın ölümü yaklaştı›› diye düşünüyordu, ‹‹O zaman kardeşim Yakupu öldürürüm.››
+01O	27	42		7430	Büyük oğlu Esavın ne düşündüğü Rebekaya bildirilince Rebeka küçük oğlu Yakupu çağırttı. ‹‹Bak, ağabeyin Esav seni öldürmeyi düşünerek kendini avutuyor›› dedi,
+01O	27	43		7440	‹‹Beni dinle, oğlum. Hemen Harrana, kardeşim Lavanın yanına kaç.
+01O	27	44	-45	7450	Ağabeyinin öfkesi dinip sana kızgınlığı geçinceye, ona yaptığını unutuncaya kadar orada kal. Birini gönderir, seni getirtirim. Niçin bir günde ikinizden de yoksun kalayım?››
+01O	27	46		7460	Sonra İshak'a, ‹‹Bu Hititli kadınlar yüzünden canımdan bezdim›› dedi, ‹‹Eğer Yakup da bu ülkenin kızlarıyla, Hitit kızlarıyla evlenirse, nasıl yaşarım?››
+01O	28	1		7470	İshak Yakupu çağırdı, onu kutsayarak, ‹‹Kenanlı kızlarla evlenme›› diye buyurdu,
+01O	28	2		7480	‹‹Hemen Paddan-Arama, annenin babası Betuelin evine git. Orada dayın Lavanın kızlarından biriyle evlen.
+01O	28	3		7490	Her Şeye Gücü Yeten Tanrı seni kutsasın, verimli kılsın, soyunu çoğaltsın; soyundan halklar türesin.
+01O	28	4		7500	İbrahimi kutsadığı gibi seni ve soyunu da kutsasın. Öyle ki, Tanrının İbrahime verdiği topraklara -üzerinde yabancı olarak yaşadığın bu topraklara- sahip olasın.››
+01O	28	5		7510	İshak Yakupu böyle uğurladı. Yakup Paddan-Arama, kendisinin ve Esavın annesi Rebekanın kardeşi Aramlı Betuel oğlu Lavanın yanına gitmek üzere yola çıktı.
+01O	28	6	-7	7520	Esav İshakın Yakupu kutsadığını, evlenmek üzere Paddan-Arama gönderdiğini öğrendi. Ayrıca Yakupu kutsarken, babasının, ‹‹Kenanlı kızlarla evlenme›› diye buyurduğunu, Yakupun da annesiyle babasını dinleyip Paddan-Arama gittiğini öğrendi.
+01O	28	8		7530	Böylece babasının Kenanlı kızlardan hoşlanmadığını anladı.
+01O	28	9		7540	İsmailin yanına gitti. İbrahim oğlu İsmailin kızı, Nevayotun kızkardeşi Mahalatla evlenerek onu karılarının üzerine getirdi.
+01O	28	10		7550	Yakup Beer-Şevadan ayrılarak Harrana doğru yola çıktı.
+01O	28	11		7560	Bir yere varıp orada geceledi, çünkü güneş batmıştı. Oradaki taşlardan birini alıp başının altına koyarak yattı.
+01O	28	12		7570	Düşte yeryüzüne bir merdiven dikildiğini, başının göklere eriştiğini gördü. Tanrının melekleri merdivenden çıkıp iniyorlardı.
+01O	28	13		7580	RAB yanıbaşında durup, ‹‹Atan İbrahimin, İshakın Tanrısı RAB benim›› dedi, ‹‹Üzerinde yattığın toprakları sana ve soyuna vereceğim.
+01O	28	14		7590	Yeryüzünün tozu kadar sayısız bir soya sahip olacaksın. Doğuya, batıya, kuzeye, güneye doğru yayılacaksınız. Yeryüzündeki bütün halklar sen ve soyun aracılığıyla kutsanacak.
+01O	28	15		7600	Seninle birlikteyim. Gideceğin her yerde seni koruyacak ve bu topraklara geri getireceğim. Verdiğim sözü yerine getirinceye kadar senden ayrılmayacağım.››
+01O	28	16		7610	Yakup uyanınca, ‹‹RAB burada, ama ben farkına varamadım›› diye düşündü.
+01O	28	17		7620	Korktu ve, ‹‹Ne korkunç bir yer!›› dedi, ‹‹Bu, Tanrının evinden başka bir yer olamaz. Burası göklerin kapısı.››
+01O	28	18		7630	Ertesi sabah erkenden kalkıp başının altına koyduğu taşı anıt olarak dikti, üzerine zeytinyağı döktü.
+01O	28	19		7640	Oraya Beytelfü adını verdi. Kentin önceki adı Luzdu.
+01O	28	20		7650	Sonra bir adak adayarak şöyle dedi: ‹‹Tanrı benimle olur, gittiğim yolda beni korur, bana yiyecek, giyecek sağlarsa,
+01O	28	21		7660	babamın evine esenlik içinde dönersem, RAB benim Tanrım olacak.
+01O	28	22		7670	Anıt olarak diktiğim bu taş Tanrı'nın evi olacak. Bana vereceğin her şeyin ondalığını sana vereceğim.››
+01O	29	1		7680	Yakup yoluna devam ederek doğu halklarının ülkesine vardı.
+01O	29	2		7690	Kırda bir kuyu gördü. Kuyunun yanıbaşında üç davar sürüsü yatıyordu. Sürülere o kuyudan su verilirdi. Kuyunun ağzında büyük bir taş vardı.
+01O	29	3		7700	Bütün sürüler oraya toplanınca, çobanlar kuyunun ağzındaki taşı yuvarlar, davarlarını suvardıktan sonra taşı yine yerine, kuyunun ağzına koyarlardı.
+01O	29	4		7710	Yakup çobanlara, ‹‹Kardeşler, nerelisiniz?›› diye sordu. Çobanlar, ‹‹Harranlıyız›› diye yanıtladılar.
+01O	29	5		7720	Yakup, ‹‹Nahorun torunu Lavanı tanıyor musunuz?›› diye sordu. ‹‹Tanıyoruz›› dediler.
+01O	29	6		7730	Yakup, ‹‹İyi midir?›› diye sordu. ‹‹İyidir. İşte kızı Rahel davarlarla birlikte geliyor.››
+01O	29	7		7740	Yakup, ‹‹Akşama daha çok var›› dedi, ‹‹Sürülerin toplanma vakti değil. Davarlarınızı suvarın, götürüp otlatın.››
+01O	29	8		7750	Çobanlar, ‹‹Bütün sürüler toplanmadan, kuyunun ağzındaki taşı yuvarlamadan olmaz›› dediler, ‹‹Ancak o zaman davarları suvarabiliriz.››
+01O	29	9		7760	Yakup onlarla konuşurken Rahel babasının davarlarını getirdi. Rahel çobanlık yapıyordu.
+01O	29	10		7770	Yakup dayısı Lavanın kızı Raheli ve davarları görünce, gidip kuyunun ağzındaki taşı yuvarladı, dayısının davarlarını suvardı.
+01O	29	11		7780	Raheli öperek hıçkıra hıçkıra ağladı.
+01O	29	12		7790	Rahele baba tarafından akraba olduklarını, Rebekanın oğlu olduğunu anlattı. Rahel koşup babasına haber verdi.
+01O	29	13		7800	Lavan, yeğeni Yakupun geldiğini duyunca, onu karşılamaya koştu. Ona sarılıp öptü, evine getirdi. Yakup bütün olanları Lavana anlattı.
+01O	29	14		7810	Lavan, ‹‹Sen benim etim, kemiğimsin›› dedi. Yakup Lavanın yanında bir ay kaldıktan sonra,
+01O	29	15		7820	Lavan, ‹‹Akrabamsın diye benim için bedava mı çalışacaksın?›› dedi, ‹‹Söyle, ne kadar ücret istiyorsun?››
+01O	29	16		7830	Lavanın iki kızı vardı. Büyüğünün adı Lea, küçüğünün adı Raheldi.
+01O	29	17		7840	Leanın gözleri alımlıydı, Rahel ise boyu bosu yerinde, güzel bir kızdı.
+01O	29	18		7850	Yakup Rahele aşıktı. Lavana, ‹‹Küçük kızın Rahel için sana yedi yıl hizmet ederim›› dedi.
+01O	29	19		7860	Lavan, ‹‹Onu sana vermek başkasına vermekten daha iyidir›› dedi, ‹‹Yanımda kal.››
+01O	29	20		7870	Yakup Rahel için yedi yıl çalıştı. Raheli sevdiği için, yedi yıl ona birkaç gün gibi geldi.
+01O	29	21		7880	Lavana, ‹‹Zaman doldu, kızını ver, evleneyim›› dedi.
+01O	29	22		7890	Lavan bütün yöre halkını toplayıp bir şölen verdi.
+01O	29	23		7900	Gece kızı Leayı Yakupa götürdü. Yakup onunla yattı.
+01O	29	24		7910	Lavan cariyesi Zilpayı kızı Leanın hizmetine verdi.
+01O	29	25		7920	Sabah olunca Yakup bir de baktı ki, yanındaki Lea! Lavana, ‹‹Nedir bana bu yaptığın?›› dedi, ‹‹Ben Rahel için yanında çalışmadım mı? Niçin beni aldattın?››
+01O	29	26		7930	Lavan, ‹‹Bizim buralarda adettir. Büyük kız dururken küçük kız evlendirilmez›› dedi,
+01O	29	27		7940	‹‹Bu bir haftayı tamamla, Raheli de sana veririz. Yalnız ona karşılık yedi yıl daha yanımda çalışacaksın.››
+01O	29	28		7950	Yakup kabul etti. Leayla bir hafta geçirdi. Sonra Lavan kızı Raheli de ona verdi.
+01O	29	29		7960	Cariyesi Bilhayı Rahelin hizmetine verdi.
+01O	29	30		7970	Yakup Rahelle de yattı. Onu Leadan çok sevdi. Lavana yedi yıl daha hizmet etti.
+01O	29	31		7980	RAB Leanın sevilmediğini görünce, çocuk sahibi olmasını sağladı. Oysa Rahel kısırdı.
+01O	29	32		7990	Lea hamile kalıp bir erkek çocuk doğurdu. Adını Ruben koydu. ‹‹Çünkü RAB mutsuzluğumu gördü›› dedi, ‹‹Kuşkusuz artık kocam beni sever.››
+01O	29	33		8000	Yine hamile kaldı ve bir erkek çocuk daha doğurdu. ‹‹RAB sevilmediğimi duyduğu için bana bu çocuğu verdi›› diyerek adını Şimon koydu.
+01O	29	34		8010	Üçüncü kez hamile kalıp bir daha erkek çocuk doğurdu. ‹‹Artık kocam bana bağlanacak›› dedi, ‹‹Çünkü ona üç erkek çocuk doğurdum.›› Onun için çocuğa Levi adı verildi.
+01O	29	35		8020	Dördüncü kez hamile kaldı ve bir erkek çocuk daha doğurdu. ‹‹Bu kez RAB'be övgüler sunacağım›› dedi. Onun için çocuğa Yahuda adını verdi. Bir süre doğum yapmadı.
+01O	30	1		8030	Rahel Yakupa çocuk doğuramayınca, ablasını kıskanmaya başladı. Yakupa, ‹‹Bana çocuk ver, yoksa öleceğim›› dedi.
+01O	30	2		8040	Yakup Rahele öfkelendi. ‹‹Çocuk sahibi olmanı Tanrı engelliyor. Ben Tanrı değilim ki!›› diye karşılık verdi.
+01O	30	3		8050	Rahel, ‹‹İşte cariyem Bilha›› dedi, ‹‹Onunla yat, benim için çocuk doğursun, ben de aile kurayım.››
+01O	30	4		8060	Rahel cariyesi Bilhayı eş olarak kocasına verdi. Yakup onunla yattı.
+01O	30	5		8070	Bilha hamile kalıp Yakupa bir erkek çocuk doğurdu.
+01O	30	6		8080	Rahel, ‹‹Tanrı beni haklı çıkardı›› dedi, ‹‹Yakarışımı duyup bana bir oğul verdi.›› Bu yüzden çocuğa Dan adını verdi.
+01O	30	7		8090	Rahelin cariyesi Bilha yine hamile kaldı ve Yakupa ikinci bir oğul doğurdu.
+01O	30	8		8100	Rahel, ‹‹Ablama karşı büyük savaşım verdim ve onu yendim›› diyerek çocuğa Naftalifç adını verdi.
+01O	30	9		8110	Lea artık doğum yapamadığını görünce, cariyesi Zilpayı Yakupa eş olarak verdi.
+01O	30	10		8120	Zilpa Yakupa bir erkek çocuk doğurdu.
+01O	30	11		8130	Lea, ‹‹Uğurum!›› diyerek çocuğa Gad adını verdi.
+01O	30	12		8140	Leanın cariyesi Zilpa Yakupa ikinci bir oğul doğurdu.
+01O	30	13		8150	Lea, ‹‹Mutluyum!›› dedi, ‹‹Kadınlar bana ‹Mutlu› diyecek.›› Ve çocuğa Aşer adını verdi.
+01O	30	14		8160	Ruben hasat mevsimi tarlaya gitti. Orada adamotu bulup annesi Leaya getirdi. Rahel Leaya, ‹‹Lütfen oğlunun getirdiği adamotundan bana da ver›› dedi. biçiminde köke sahip, yenildiğinde cinsel gücü artırdığına inanılan bir bitki.
+01O	30	15		8170	Lea, ‹‹Kocamı aldığın yetmez mi? Bir de oğlumun adamotunu mu istiyorsun?›› diye karşılık verdi. Rahel, ‹‹Öyle olsun›› dedi, ‹‹Oğlunun adamotuna karşılık kocam bu gece seninle yatsın.››
+01O	30	16		8180	Akşamleyin Yakup tarladan dönerken Lea onu karşılamaya gitti. Yakupa, ‹‹Benimle yatacaksın›› dedi, ‹‹Oğlumun adamotuna karşılık bu gece benimsin.›› Yakup o gece onunla yattı.
+01O	30	17		8190	Tanrı Leanın duasını işitti. Lea hamile kalıp Yakupa beşinci oğlunu doğurdu.
+01O	30	18		8200	‹‹Cariyemi kocama verdiğim için Tanrı beni ödüllendirdi›› diyerek çocuğa İssakar adını verdi.
+01O	30	19		8210	Lea yine hamile kaldı ve Yakupa altıncı oğlunu doğurdu.
+01O	30	20		8220	‹‹Tanrı bana iyi bir armağan verdi›› dedi, ‹‹Artık kocam bana değer verir. Çünkü ona altı erkek çocuk doğurdum.›› Ve çocuğa Zevulun adını verdi.
+01O	30	21		8230	Bir süre sonra Lea bir kız doğurdu ve adını Dina koydu.
+01O	30	22		8240	Tanrı Raheli anımsadı, onun duasını işiterek çocuk sahibi olmasını sağladı.
+01O	30	23	-24	8250	Rahel hamile kaldı ve bir erkek çocuk doğurdu. ‹‹Tanrı utancımı kaldırdı. RAB bana bir oğul daha versin!›› diyerek çocuğa Yusuffı adını verdi.
+01O	30	25		8260	Rahel Yusufu doğurduktan sonra Yakup Lavana, ‹‹Beni gönder, evime, topraklarıma gideyim›› dedi,
+01O	30	26		8270	‹‹Hizmetime karşılık karılarımı, çocuklarımı ver de gideyim. Sana nasıl hizmet ettiğimi biliyorsun.››
+01O	30	27		8280	Lavan, ‹‹Eğer benden hoşnutsan, burada kal›› dedi, ‹‹Çünkü fala bakarak anladım ki, RAB senin sayende beni kutsadı.
+01O	30	28		8290	Alacağın neyse söyle, ödeyeyim.››
+01O	30	29		8300	Yakup, ‹‹Sana nasıl hizmet ettiğimi, sürülerine nasıl baktığımı biliyorsun›› diye karşılık verdi,
+01O	30	30		8310	‹‹Ben gelmeden önce malın azdı. Sayemde RAB seni kutsadı, malın gitgide arttı. Ya kendi evim için ne zaman çalışacağım?››
+01O	30	31		8320	Lavan, ‹‹Sana ne vereyim?›› diye sordu. Yakup, ‹‹Bana bir şey verme›› diye yanıtladı, ‹‹Eğer şu önerimi kabul edersen, yine sürünü güder, hayvanlarına bakarım:
+01O	30	32		8330	Bugün bütün sürülerini yoklayıp noktalı veya benekli koyunları, kara kuzuları, benekli veya noktalı keçileri ayırayım. Ücretim bu olsun.
+01O	30	33		8340	İleride bana verdiklerini denetlemeye geldiğinde, dürüst olup olmadığımı kolayca anlayabilirsin. Noktalı ve benekli olmayan keçilerim, kara olmayan kuzularım varsa, onları çalmışım demektir.››
+01O	30	34		8350	Lavan, ‹‹Kabul, söylediğin gibi olsun›› dedi.
+01O	30	35		8360	Ama o gün çizgili ve benekli tekeleri, noktalı ve benekli keçileri, beyaz keçilerin hepsini, bütün kara kuzuları ayırıp oğullarına teslim etti.
+01O	30	36		8370	Sonra Yakuptan üç günlük yol kadar uzaklaştı. Yakup Lavanın kalan sürüsünü gütmeye devam etti.
+01O	30	37		8380	Yakup aselbent, badem, çınar ağaçlarından taze dallar kesti. Dalları soyarak beyaz çentikler açtı.
+01O	30	38		8390	Soyduğu çubukları koyunların önüne, su içtikleri yalaklara koydu. Koyunlar su içmeye gelince çiftleşiyorlardı.
+01O	30	39		8400	Çubukların önünde çiftleşince çizgili, noktalı, benekli yavrular doğuruyorlardı.
+01O	30	40		8410	Yakup kuzuları ayırıp sürülerin yüzünü Lavanın çizgili, kara hayvanlarına döndürüyordu. Kendi sürülerini ayrı tutuyor, Lavanınkilerle karıştırmıyordu.
+01O	30	41		8420	Sürüdeki güçlü hayvanlar kızışınca, Yakup çubukları onların gözü önüne, yalaklara koyuyordu ki, çubukların yanında çiftleşsinler.
+01O	30	42		8430	Sürünün zayıf hayvanlarının önüneyse çubuk koymuyordu. Böylece zayıf hayvanları Lavan, güçlüleri Yakup aldı.
+01O	30	43		8440	Yakup alabildiğine zenginleşti. Çok sayıda sürü, erkek ve kadın köle, deve, eşek sahibi oldu.
+01O	31	1		8450	Lavanın oğulları, ‹‹Yakup babamızın sahip olduğu her şeyi aldı›› dediler, ‹‹Bütün varlığını babamıza ait şeylerden kazandı.›› Yakup bu sözleri duyunca,
+01O	31	2		8460	Lavanın kendisine karşı tutumunun eskisi gibi olmadığını anladı.
+01O	31	3		8470	RAB Yakupa, ‹‹Atalarının topraklarına, akrabalarının yanına dön›› dedi, ‹‹Seninle olacağım.››
+01O	31	4		8480	Bunun üzerine Yakup Rahelle Leayı sürüsünün bulunduğu kırlara çağırttı.
+01O	31	5		8490	Onlara, ‹‹Bakıyorum, babanız bana eskisi gibi davranmıyor›› dedi, ‹‹Ama babamın Tanrısı benimle birlikte.
+01O	31	6		8500	Var gücümle babanıza hizmet ettiğimi bilirsiniz.
+01O	31	7		8510	Ne yazık ki, babanız beni aldattı, ondan alacağımı on kez değiştirdi. Ama Tanrı bana kötülük etmesine izin vermedi.
+01O	31	8		8520	Lavan, ‹Ücret olarak noktalı hayvanları al› deyince, bütün sürü noktalı doğurdu. ‹Ücret olarak çizgili olanları al› deyince de bütün sürü çizgili doğurdu.
+01O	31	9		8530	Tanrı babanızın hayvanlarını aldı, bana verdi.
+01O	31	10		8540	‹‹Sürülerin çiftleştiği mevsimde bir düş gördüm. Çiftleşen tekeler çizgili, noktalı, kırçıldı.
+01O	31	11		8550	Düşümde Tanrının meleği bana, ‹Yakup!› diye seslendi. ‹Buyur› dedim.
+01O	31	12		8560	Bana, ‹Bak, bütün çiftleşen tekeler çizgili, noktalı ve kırçıl› dedi, ‹Çünkü Lavanın sana yaptıklarının hepsini gördüm.
+01O	31	13		8570	Ben Beytelin Tanrısıyım. Hani orada bana anıt dikip meshetmiş, adak adamıştın. Kalk, bu ülkeden git, doğduğun ülkeye dön.› ››
+01O	31	14		8580	Rahelle Lea, ‹‹Babamızın evinde hâlâ payımız, mirasımız var mı?›› dediler,
+01O	31	15		8590	‹‹Onun gözünde artık yabancı değil miyiz? Çünkü bizi sattı. Bizim için ödenen bedelin hepsini yedi.
+01O	31	16		8600	Tanrının babamızdan aldığı varlığın tümü bize ve çocuklarımıza aittir. Tanrı sana ne dediyse öyle yap.››
+01O	31	17		8610	Böylece Yakup çocuklarını, karılarını develere bindirdi.
+01O	31	18		8620	Bütün hayvanları önüne kattı; topladığı mallarla, Paddan-Aramda kazandığı hayvanlarla birlikte Kenan ülkesine, babası İshakın yanına gitmek üzere yola çıktı.
+01O	31	19		8630	Lavan koyunlarını kırkmaya gidince, Rahel babasının putlarını çaldı.
+01O	31	20		8640	Yakup da kaçacağını söylemeyerek Aramlı Lavanı kandırdı.
+01O	31	21		8650	Böylece kendisine ait her şeyi alıp kaçtı. Fırat Irmağını geçip Gilat dağlık bölgesine doğru gitti.
+01O	31	22		8660	Üçüncü gün Yakupun kaçtığını Lavana bildirdiler.
+01O	31	23		8670	Lavan yakınlarını yanına alıp Yakupun peşine düştü. Yedi gün sonra Gilat dağlık bölgesinde ona yetişti.
+01O	31	24		8680	O gece Tanrı Aramlı Lavanın düşüne girerek ona, ‹‹Dikkatli ol!›› dedi, ‹‹Yakupa ne iyi, ne kötü bir şey söyle.››
+01O	31	25		8690	Lavan Yakupa yetişti. Yakup çadırını Gilat dağlık bölgesine kurmuştu. Lavan da yakınlarıyla birlikte çadırını aynı yere kurdu.
+01O	31	26		8700	Yakupa, ‹‹Nedir bu yaptığın?›› dedi, ‹‹Beni aldattın. Kızlarımı alıp savaş tutsağı gibi götürdün.
+01O	31	27		8710	Neden gizlice kaçtın? Neden beni aldattın? Niçin bana söylemedin? Seni sevinçle, ezgilerle, tefle, lirle yolcu ederdim.
+01O	31	28		8720	Torunlarımla, kızlarımla öpüşüp vedalaşmama izin vermedin. Aptallık ettin.
+01O	31	29		8730	Size kötülük yapacak güçteyim, ama babanın Tanrısı dün gece bana, ‹Dikkatli ol!› dedi, ‹Yakupa ne iyi, ne kötü hiçbir şey söyleme.›
+01O	31	30		8740	Babanın evini çok özlediğin için bizden ayrıldın. Ama ilahlarımı niçin çaldın?››
+01O	31	31		8750	Yakup, ‹‹Korktum›› diye karşılık verdi, ‹‹Kızlarını zorla elimden alırsın diye düşündüm.
+01O	31	32		8760	İlahlarını kimde bulursan, o öldürülecektir. Yakınlarımızın önünde kendin ara, eşyalarımın arasında sana ait ne bulursan al.›› Yakup ilahları Rahelin çaldığını bilmiyordu.
+01O	31	33		8770	Lavan Yakupun, Leanın ve iki cariyenin çadırına baktıysa da ilahları bulamadı. Leanın çadırından çıkıp Rahelin çadırına girdi.
+01O	31	34		8780	Rahel çaldığı putları devesinin semerine koymuş, üzerine oturmuştu. Lavan çadırını didik didik aradıysa da putları bulamadı.
+01O	31	35		8790	Rahel babasına, ‹‹Efendim, huzurunda kalkamadığım için kızma, âdet görüyorum da›› dedi. Lavan her yeri aradıysa da, putları bulamadı.
+01O	31	36		8800	Yakup kendini tutamadı. Lavana çıkışarak, ‹‹Suçum ne?›› diye sordu, ‹‹Ne günah işledim ki böyle öfkeyle peşime takıldın?
+01O	31	37		8810	Bütün eşyalarımı aradın, kendine ait bir şey buldun mu? Varsa onu buraya, yakınlarımızın önüne koy. Onlar ikimiz hakkında karar versinler.
+01O	31	38		8820	Yirmi yıl yanında kaldım. Koyunların, keçilerin hiç düşük yapmadı. Sürülerinin içinden bir tek koç yemedim.
+01O	31	39		8830	Yabanıl hayvanların parçaladığını sana göstermedim, zararını ben çektim. Gece ya da gündüz çalınan her hayvanın karşılığını benden istedin.
+01O	31	40		8840	Öyle bir durumdaydım ki, gündüz sıcak, gece kırağı yedi bitirdi beni. Gözüme uyku girmedi.
+01O	31	41		8850	Yirmi yıl evinde böyle yaşadım. İki kızın için on dört yıl, sürün için altı yıl sana hizmet ettim. On kez alacağımı değiştirdin.
+01O	31	42		8860	Babamın ve İbrahimin Tanrısı, İshakın taptığı Tanrı benden yana olmasaydı, beni eli boş gönderecektin. Tanrı çektiğim zorluğu, verdiğim emeği gördü ve dün gece seni uyardı.›› de geçer.
+01O	31	43		8870	Lavan, ‹‹Kadınlar benim kızlarım, çocuklar benim çocuklarım, sürüler benim sürülerim›› diye karşılık verdi, ‹‹Burada gördüğün her şey bana ait. Kızlarıma ya da doğurdukları çocuklara bugün ne yapabilirim ki?
+01O	31	44		8880	Gel anlaşalım. Aramıza tanık koyalım.››
+01O	31	45		8890	Yakup bir taş alıp onu anıt olarak dikti.
+01O	31	46		8900	Yakınlarına, ‹‹Taş toplayın›› dedi. Adamlar topladıkları taşları bir yere yığdılar. Orada, yığının yanında yemek yediler.
+01O	31	47		8910	Lavan taş yığınına Yegar-Sahaduta, Yakup ise Galet adını verdi. ‹‹Tanıklık yığını›› anlamına gelir.
+01O	31	48		8920	Lavan, ‹‹Bu yığın bugün aramızda tanık olsun›› dedi. Bu yüzden yığına Galet adı verildi.
+01O	31	49		8930	Mispa diye de anılır. Çünkü Lavan, ‹‹Birbirimizden uzak olduğumuz zaman RAB aramızda gözcülük etsin›› dedi,
+01O	31	50		8940	‹‹Eğer kızlarıma kötü davranır, başka kadınlarla evlenirsen, yanımızda kimse olmasa bile Tanrı tanık olacaktır.››
+01O	31	51		8950	Sonra, ‹‹İşte taş yığını, işte aramıza diktiğim anıt›› dedi,
+01O	31	52		8960	‹‹Bu yığın ve anıt birer tanık olsun. Bu yığının ötesine geçip sana kötülük etmeyeceğim. Sen de bu yığını ve anıtı geçip bana kötülük etmeyeceksin.
+01O	31	53		8970	İbrahimin, Nahorun ve babalarının Tanrısı aramızda yargıç olsun.›› Yakup babası İshakın taptığı Tanrının adıyla ant içti.
+01O	31	54		8980	Sonra dağda kurban kesip yakınlarını yemeğe çağırdı. Yemeği yiyip geceyi dağda geçirdiler.
+01O	31	55		8990	Lavan sabah erkenden kalktı; torunlarını, kızlarını öpüp kutsadıktan sonra evine gitti.
+01O	32	1		9000	Yakup yoluna devam ederken, Tanrının melekleriyle karşılaştı.
+01O	32	2		9010	Onları görünce, ‹‹Tanrının ordugahı bu›› diyerek oraya Mahanayim adını verdi.
+01O	32	3		9020	Yakup Edom topraklarında, Seir ülkesinde yaşayan ağabeyi Esava önceden haberciler gönderdi.
+01O	32	4		9030	Onlara şu buyruğu verdi: ‹‹Efendim Esava şöyle deyin: Kulun Yakup diyor ki, ‹Şimdiye kadar Lavanın yanında konuk olarak kaldım.
+01O	32	5		9040	Öküzlere, eşeklere, davarlara, erkek ve kadın kölelere sahip oldum. Efendimi hoşnut etmek için önceden haber gönderiyorum.› ››
+01O	32	6		9050	Haberciler geri dönüp Yakupa, ‹‹Ağabeyin Esavın yanına gittik›› dediler, ‹‹Dört yüz adamla seni karşılamaya geliyor.››
+01O	32	7		9060	Yakup çok korktu, sıkıldı. Yanındaki adamları, davarları, sığırları, develeri iki gruba ayırdı.
+01O	32	8		9070	‹‹Esav gelir, bir gruba saldırırsa, hiç değilse öteki grup kurtulur›› diye düşündü.
+01O	32	9		9080	Sonra şöyle dua etti: ‹‹Ey atam İbrahimin, babam İshakın Tanrısı RAB! Bana, ‹Ülkene, akrabalarının yanına dön, seni başarılı kılacağım› diye söz verdin.
+01O	32	10		9090	Bana gösterdiğin bunca iyiliğe, güvene layık değilim. Şeria Irmağını geçtiğimde değneğimden başka bir şeyim yoktu. Şimdi iki orduyla döndüm.
+01O	32	11		9100	Yalvarırım, beni ağabeyim Esavdan koru. Gelip bana, çocuklarla annelerine saldırmasından korkuyorum.
+01O	32	12		9110	‹Seni kesinlikle başarılı kılacağım, soyunu denizin kumu gibi sayılamayacak kadar çoğaltacağım› diye söz vermiştin bana.››
+01O	32	13	-15	9120	Yakup geceyi orada geçirdi. Birlikte getirdiği hayvanlardan ağabeyi Esava armağan olarak iki yüz keçi, yirmi teke, iki yüz koyun, yirmi koç, yavrularıyla birlikte otuz dişi deve, kırk inek, on boğa, yirmi dişi, on erkek eşek ayırdı.
+01O	32	16		9130	Bunları ayrı sürüler halinde kölelerine teslim ederek, ‹‹Önümden gidin, sürüler arasında boşluk bırakın›› dedi.
+01O	32	17		9140	Birinci köleye buyruk verdi: ‹‹Ağabeyim Esavla karşılaştığında, ‹Sahibin kim, nereye gidiyorsun? Önündeki bu hayvanlar kimin?› diye sorarsa,
+01O	32	18		9150	‹Kulun Yakupun› diyeceksin, ‹Efendisi Esava armağan olarak gönderiyor. Kendisi de arkamızdan geliyor.› ››
+01O	32	19		9160	İkinci ve üçüncü köleye, sürülerin peşinden giden herkese aynı buyruğu verdi: ‹‹Esavla karşılaştığınızda aynı şeyleri söyleyeceksiniz.
+01O	32	20		9170	‹Kulun Yakup arkamızdan geliyor› diyeceksiniz.›› ‹‹Önden göndereceğim armağanla onu yatıştırır, sonra kendisini görürüm. Belki beni bağışlar›› diye düşünüyordu.
+01O	32	21		9180	Böylece armağanı önden gönderip geceyi konakladığı yerde geçirdi.
+01O	32	22		9190	Yakup o gece kalktı; iki karısını, iki cariyesini, on bir oğlunu yanına alıp Yabbuk Irmağının sığ yerinden karşıya geçti.
+01O	32	23		9200	Onları geçirdikten sonra sahip olduğu her şeyi de karşıya geçirdi.
+01O	32	24		9210	Böylece Yakup arkada yalnız kaldı. Bir adam gün ağarıncaya kadar onunla güreşti.
+01O	32	25		9220	Yakupu yenemeyeceğini anlayınca, onun uyluk kemiğinin başına çarptı. Öyle ki, güreşirken Yakupun uyluk kemiği çıktı.
+01O	32	26		9230	Adam, ‹‹Bırak beni, gün ağarıyor›› dedi. Yakup, ‹‹Beni kutsamadıkça seni bırakmam›› diye yanıtladı.
+01O	32	27		9240	Adam, ‹‹Adın ne?›› diye sordu. ‹‹Yakup.››
+01O	32	28		9250	Adam, ‹‹Artık sana Yakup değil, İsrail denecek›› dedi, ‹‹Çünkü Tanrıyla, insanlarla güreşip yendin.››
+01O	32	29		9260	Yakup, ‹‹Lütfen adını söyler misin?›› diye sordu. Ama adam, ‹‹Neden adımı soruyorsun?›› dedi. Sonra Yakupu kutsadı.
+01O	32	30		9270	Yakup, ‹‹Tanrıyla yüzyüze görüştüm, ama canım bağışlandı›› diyerek oraya Peniel adını verdi.
+01O	32	31		9280	Yakup Penielden ayrılırken güneş doğdu. Uyluğundan ötürü aksıyordu.
+01O	32	32		9290	Bu nedenle İsrailliler bugün bile uyluk kemiğinin üzerindeki siniri yemezler. Çünkü Yakup'un uyluk kemiğinin başındaki sinire çarpılmıştı.
+01O	33	1		9300	Yakup baktı, Esav dört yüz adamıyla birlikte geliyor. Çocukları Leayla Rahele ve iki cariyeye teslim etti.
+01O	33	2		9310	Cariyelerle çocuklarını öne, Leayla çocuklarını arkaya, Rahelle Yusufu da en arkaya dizdi.
+01O	33	3		9320	Kendisi hepsinin önüne geçti. Ağabeyine yaklaşırken yedi kez yere kapandı.
+01O	33	4		9330	Ne var ki Esav koşarak onu karşıladı, kucaklayıp boynuna sarıldı, öptü. İkisi de ağlamaya başladı.
+01O	33	5		9340	Esav kadınlarla çocuklara baktı. ‹‹Kim bu yanındakiler?›› diye sordu. Yakup, ‹‹Tanrının kuluna lütfettiği çocuklar›› dedi.
+01O	33	6		9350	Cariyelerle yanlarındaki çocuklar yaklaşıp eğildiler.
+01O	33	7		9360	Ardından Lea çocuklarıyla birlikte yaklaşıp eğildi. En son da Yusufla Rahel yaklaşıp eğildi.
+01O	33	8		9370	Esav, ‹‹Karşılaştığım öbür topluluğun anlamı neydi?›› diye sordu. Yakup, ‹‹Efendimi hoşnut etmek için›› diye yanıtladı.
+01O	33	9		9380	Esav, ‹‹Benim yeterince malım var, kardeşim›› dedi, ‹‹Senin malın sana kalsın.››
+01O	33	10		9390	Yakup, ‹‹Olmaz, eğer sevgini kazandımsa, lütfen armağanımı kabul et›› diye karşılık verdi, ‹‹Senin yüzünü görmek Tanrının yüzünü görmek gibi. Çünkü beni kabul ettin.
+01O	33	11		9400	Lütfen sana gönderdiğim armağanı al. Tanrı bana öyle iyilik yaptı ki, her şeyim var.›› Armağanı kabul ettirinceye kadar diretti.
+01O	33	12		9410	Esav, ‹‹Haydi yolumuza devam edelim›› dedi, ‹‹Ben önünsıra gideceğim.››
+01O	33	13		9420	Yakup, ‹‹Efendim, bilirsin, çocuklar narindir›› dedi, ‹‹Yanımdaki koyunların, sığırların yavruları var. Hayvanları bir gün daha yürümeye zorlarsak hepsi ölür.
+01O	33	14		9430	Efendim, lütfen sen kulunun önünden git. Ben hayvanlarla çocuklara ayak uydurarak yavaş yavaş geleceğim. Seirde efendime yetişirim.››
+01O	33	15		9440	Esav, ‹‹Yanımdaki adamlardan birkaçını yanına vereyim›› dedi. Yakup, ‹‹Niçin?›› diye sordu, ‹‹Ben yalnızca seni hoşnut etmek istiyorum.››
+01O	33	16		9450	Esav o gün Seire dönmek üzere yola koyuldu.
+01O	33	17		9460	Yakupsa Sukkota gitti. Orada kendine ev, hayvanlarına barınaklar yaptı. Bu yüzden oraya Sukkot adını verdi.
+01O	33	18		9470	Yakup güvenlik içinde Paddan-Aramdan Kenan ülkesine, Şekem Kentine vardı. Kentin yakınında konakladı.
+01O	33	19		9480	Çadırını kurduğu arsayı Şekemin babası Hamorun oğullarından yüz parça gümüşefö aldı.
+01O	33	20		9490	Orada bir sunak kurarak El-Elohe-İsrail adını verdi. ağırlığı ve değeri bilinmeyen bir para birimiydi. gelir.
+01O	34	1		9500	Leayla Yakupun kızı Dina bir gün yöre kadınlarını ziyarete gitti.
+01O	34	2		9510	O bölgenin beyi Hivli Hamorun oğlu Şekem Dinayı görünce tutup ırzına geçti.
+01O	34	3		9520	Yakupun kızına gönlünü kaptırdı. Dinayı sevdi ve ona nazik davrandı.
+01O	34	4		9530	Babası Hamora, ‹‹Bu kızı bana eş olarak al›› dedi.
+01O	34	5		9540	Yakup kızı Dinanın kirletildiğini duyduğunda, oğulları kırda hayvanların başındaydı. Yakup onlar gelinceye kadar konuşmadı.
+01O	34	6		9550	Bu arada Şekemin babası Hamor konuşmak için Yakupun yanına gitti.
+01O	34	7		9560	Yakupun oğulları olayı duyar duymaz kırdan döndüler. Üzüntülü ve çok öfkeliydiler. Çünkü Şekem Yakupun kızıyla yatarak İsrailin onurunu kırmıştı. Böyle bir şey olmamalıydı.
+01O	34	8		9570	Hamor onlara, ‹‹Oğlum Şekemin gönlü kızınızda›› dedi, ‹‹Lütfen onu oğluma eş olarak verin.
+01O	34	9		9580	Bizimle akraba olun. Birbirimize kız verip kız alalım.
+01O	34	10		9590	Bizimle birlikte yaşayın. Ülke önünüzde, nereye isterseniz yerleşin, ticaret yapın, mülk edinin.››
+01O	34	11		9600	Şekem de Dinanın babasıyla kardeşlerine, ‹‹Bana bu iyiliği yapın, ne isterseniz veririm›› dedi,
+01O	34	12		9610	‹‹Ne kadar başlık ve armağan isterseniz isteyin, dilediğiniz her şeyi vereceğim. Yeter ki, kızı bana eş olarak verin.››
+01O	34	13		9620	Kızkardeşleri Dinanın ırzına geçildiği için, Yakupun oğulları Şekemle babası Hamora aldatıcı bir yanıt verdiler.
+01O	34	14		9630	‹‹Olmaz, kızkardeşimizi sünnetsiz bir adama veremeyiz›› dediler, ‹‹Bizim için utanç olur.
+01O	34	15		9640	Ancak şu koşulla kabul ederiz: Bütün erkekleriniz bizim gibi sünnet olursa,
+01O	34	16		9650	birbirimize kız verip kız alabiliriz. Sizinle birlikte yaşar, bir halk oluruz.
+01O	34	17		9660	Eğer kabul etmez, sünnet olmazsanız, kızımızı alır gideriz.››
+01O	34	18		9670	Bu öneri Hamorla oğlu Şekeme iyi göründü.
+01O	34	19		9680	Ailesinde en saygın kişi olan genç Şekem öneriyi yerine getirmekte gecikmedi. Çünkü Yakupun kızına aşıktı.
+01O	34	20		9690	Hamorla oğlu Şekem durumu kent halkına bildirmek için kentin kapısına gittiler.
+01O	34	21		9700	‹‹Bu adamlar bize dostluk gösteriyor›› dediler, ‹‹Ülkemizde yaşasınlar, ticaret yapsınlar. Topraklarımız geniş, onlara da yeter, bize de. Birbirimize kız verip kız alabiliriz.
+01O	34	22		9710	Yalnız, şu koşulla bizimle birleşmeyi, birlikte yaşamayı kabul ediyorlar: Bizim erkeklerin de kendileri gibi sünnet olmasını istiyorlar.
+01O	34	23		9720	Böylece bütün sürüleri, malları, öbür hayvanları da bizim olur, değil mi? Gelin onlarla anlaşalım, bizimle birlikte yaşasınlar.››
+01O	34	24		9730	Kent kapısından geçen herkes Hamorla oğlu Şekemin söylediklerini kabul etti ve kentteki bütün erkekler sünnet oldu.
+01O	34	25		9740	Üçüncü gün erkekler daha sünnetin acısını çekerken, Yakupun oğullarından ikisi -Dinanın kardeşleri Şimonla Levi- kılıçlarını kuşanıp kuşku uyandırmadan kente girip bütün erkekleri kılıçtan geçirdiler.
+01O	34	26		9750	Hamorla oğlu Şekemi de öldürdüler. Dinayı Şekemin evinden alıp gittiler.
+01O	34	27		9760	Sonra Yakupun bütün oğulları cesetleri soyup kenti yağmaladılar. Çünkü kızkardeşlerini kirletmişlerdi.
+01O	34	28		9770	Kentteki ve kırdaki davarları, sığırları, eşekleri ele geçirdiler.
+01O	34	29		9780	Bütün mallarını, çocuklarını, kadınlarını aldılar, evlerindeki her şeyi yağmaladılar.
+01O	34	30		9790	Yakup, Şimonla Leviye, ‹‹Bu ülkede yaşayan Kenanlılarla Perizlileri bana düşman ettiniz, başımı belaya soktunuz›› dedi, ‹‹Sayıca azız. Eğer birleşir, bana saldırırlarsa, ailemle birlikte yok olurum.››
+01O	34	31		9800	Şimon'la Levi, ‹‹Kızkardeşimize bir fahişe gibi mi davranmalıydı?›› diye karşılık verdiler.
+01O	35	1		9810	Tanrı Yakupa, ‹‹Git, Beytele yerleş›› dedi, ‹‹Ağabeyin Esavdan kaçarken sana görünen Tanrıya orada bir sunak yap.››
+01O	35	2		9820	Yakup ailesine ve yanındakilere, ‹‹Yabancı ilahlarınızı atın›› dedi, ‹‹Kendinizi arındırıp giysilerinizi değiştirin.
+01O	35	3		9830	Beytele gidelim. Sıkıntı çektiğim günlerde yakarışımı duyan, gittiğim her yerde benimle birlikte olan Tanrıya orada bir sunak yapacağım.››
+01O	35	4		9840	Böylece herkes yabancı ilahlarını, kulaklarındaki küpeleri Yakupa verdi. Yakup bunları Şekem yakınlarında bir yabanıl fıstık ağacının altına gömdü.
+01O	35	5		9850	Sonra göçtüler. Çevre kentlerde yaşayan halk peşlerine düşmedi, çünkü hepsini Tanrı korkusu sarmıştı.
+01O	35	6		9860	Yakup adamlarıyla birlikte Kenan ülkesindeki Luz -Beytel- Kentine geldi.
+01O	35	7		9870	Bir sunak yaparak oraya El-Beytel adını verdi. Çünkü ağabeyinden kaçarken Tanrı orada kendisine görünmüştü.
+01O	35	8		9880	Rebekanın dadısı Debora ölünce Beytelin güneyindeki meşe ağacının altına gömüldü. Bu yüzden ağaca Allon-Bakut adı verildi.
+01O	35	9		9890	Yakup Paddan-Aramdan dönünce, Tanrı ona yine görünerek onu kutsadı.
+01O	35	10		9900	‹‹Sana Yakup diyorlar, ama bundan böyle adın Yakup değil, İsrail olacak›› diyerek onun adını İsrailfş koydu.
+01O	35	11		9910	‹‹Ben Her Şeye Gücü Yeten Tanrıyım›› dedi, ‹‹Verimli ol, çoğal. Senden bir ulus ve uluslar topluluğu doğacak. Kralların atası olacaksın.
+01O	35	12		9920	İbrahime, İshaka verdiğim toprakları sana verecek, senden sonra da soyuna bağışlayacağım.››