scylla 0.8.0 → 0.8.29

data/source_texts/welsh.txt

@@ -1,148 +1,332 @@
-   brif broblem ymysg nifer fawr o Gymry Cymraeg, yn enwedig ymysg y rhai
-   cynnig tystysgrifau cydnabyddedig, yn gwerthuso cyrsiau, yn paratoi cynnyrch
-   
 
-   John Bourn
+|-
+| align="center" colspan=2 | '': Cymru am byth''
+|-
+| align="center" colspan=2 | '': ''
+|-
+| align=center colspan=2 style="background: #ffffff;" | 
+|-
+| ''''''
+| ,  
+|-
+| ''''''
+| 
+|-
+| ''''''
+| 
+|-
+| ''''''||
+|-
+| ''''''||
+|-
+| ''''''|| AS
+|-
+| '''Ysgrifennydd Gwladol'''||
+|-
+| ''''''|| 
+|-
+| ''''''  - Cyfrifiad    - Amcangyfrif    -  ||  2,903,085  2.95 miliwn  140/km²
+|-
+| ''''''
+|  (£) (GBP)
+|-
+| '''''' - Haf:
+|  
+|-
+|''''''
+| , 
+|-
+| ''' '''
+| 
+|-
+|} 
+:''Gweler hefyd .''
+Mae '''Cymru''' (hefyd : ''Wales'') yn wlad .  Gyda'r , ,  a , mae Cymru'n rhan o'r . Lleolir y wlad yn ne-orllewin  yn ffinio â  i'r dwyrain,  a  i'r gogledd a'r gorllewin, a'r  i'r gogledd-ddwyrain. Cymru yw  fwyaf y byd, ond bellach nid yw'r term "tywysogaeth" yn cael ei defnyddio'n aml i'w disgrifio.  yw iaith frodorol y wlad ond siaredir  gan y mwyafrif erbyn heddiw, yn ogystal.
+
+==Geirdarddiad==
+Yn wreiddiol defnyddiwyd yr enw "Cymry" i ddisgrifio'r wlad a'r bobl ynddi. Ymddengys y gair yn gyntaf mewn  i , "CADWALLON AP CADFAN", tud. 112. sydd o bosib yn dyddio o'r seithfed ganrif, a daw o'r gair  ''combrogos'' (lluosog: ''combrogi'') sy'n golygu "cydwladwr". Yn yr unfed ganrif ar bymtheg mabwysiadwyd y sillafiad "Cymru" i ddynodi'r wlad gan neilltuo "" ar gyfer y trigolion.Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig, "CYMRU (yr enw)", tud. 239.
+
+== Hanes ==
+
+
+Glaniodd  ym Mhrydain ym mis Awst 55 C.C., ond ni lwyddwyd i oresgyn Cymru (a oedd, fel gweddill Prydain, yn diriogaeth ) am fwy na chanrif wedi hynny. Roedd llwythau Celtaidd Cymru — a oedd, yn ddiwyllianol, yn debyg iawn i'w cymdogion  yn ne Prydain — yn cynnwys y  yn de a'r  yn y gogledd. Fe sefydlodd y  gadwyn o amddiffynfeydd dros dde Cymru, cyn belled â  (''Maridunum''). Mae tystiolaeth iddyn nhw fynd ymhellach i'r gorllewin a chroesi i Iwerddon. Adeiladasant 'gaer y lleng'  (''Isca''), lle mae'r  sydd wedi goroesi orau ym Mhrydain. Roedd y Rhufeiniaid hefyd yn brysur yn y gogledd — mae hen chwedl, '''', yn dweud i , un o ymerawdwyr olaf yr ymerodraeth yn y Gorllewin, briodi Helen ferch pennaeth Cymreig o  ( gyfoes). 
+
+Ni wnaeth yr  orchfygu Cymru, er iddynt dorri'r cysylltiad rhwng Cymru a'r  ar ôl  yn , oherwydd llwyddiannau milwrol y brenhinoedd Cymreig yn ogystal, wrth gwrs, â'r tirwedd a'r hinsawdd. Adeiladodd , glawdd mawr o ddaear ar hyd y ffin rhwng ei freniniaeth a gwlad y Cymry. Mae darnau o  i'w gweld o hyd heddiw.
+
+Parhaodd Cymru'n wlad Gristnogol ar ôl goresgyn Lloegr gan y tylwythau paganaidd Tiwtonaidd (y Saeson). Fe aeth  ar bererindod i  yn y 6ed ganrif, ac fe weithiodd fel esgob yng Nghymru ymhell cyn y cyrhaeddodd Awstin i drosi brenin Caint a dechrau esgobaeth Caergaint. Ond ni wnaeth y Cymry fawr o ymdrech i ledu Cristionogaeth yn Lloegr, efallai oherwydd yr elyniaeth rhwng y ddwy bobl. Roedd brenhinoedd Cymru fel  a  yn ddigon cryf neu gyfrwys i gadw eu hannibyniaeth.
+
+Ar ddiwedd y , daeth y  i Gymru, gan newid gwleidyddiaeth y wlad. Sefydlwyd arglwyddiaethau Normanaidd , rhwng Cymru a Lloegr. Bu bron iawn i Gymru gyfan gael ei goresgyn ganddynt ond llwyddodd  ac  i'w hatal, er iddynt ymsefydlu mewn rhannau o'r de ac ardaloedd ar y ffin. Llwyddodd  i osod seiliau Cymru unedig a chyhoeddwyd ei ŵyr  yn . Ond parhaodd brenhinoedd Lloegr i ymosod ar Gymru trwy gydol y cyfnod. Ym  lladdwyd , sef tywysog olaf annibynol Cymru, mewn ysgarmes ger  a chipiodd  ei deyrnas. Adeiladodd Edward res o gestyll mawr i gadw'r Cymry dan reolaeth - , , , , a  ydyw'r cestyll enwocaf.
+
+Cafwyd cyfres o wrthryfeloedd yn erbyn llwyodraeth y Saeson o ddiwedd y  hyd ddiwedd y ; gan  (1294-96) a  (1316) er enghraifft, ac roedd y Cymry'n disgwyl dychweliad  yn y  i ryddhau'r wlad. Cododd  mewn gwrthryfel yn  a chafodd ei gyhoeddi'n Dywysog Cymru, ond marw allan yn raddol wnaeth y gwrthryfel wrth i frenhinoedd Lloegr ailosod eu hawdurdod yn y wlad.
+
+Am ran helaeth o weddill y  tynwyd Cymru i mewn i  a welodd y  a'r  yn ymgiprys am rym yn Lloegr. Ond er gwaethaf yr ansefydlogrwydd, fel yn y ganrif flaenorol, blodeuodd diwylliant Cymru ac yn arbennig y Traddodiad Barddol gyda  yn cael nawdd gan yr uchelwyr Cymreig. Un o'r uchelwyr hyn oedd , nai  a disgynydd i ,  . Yn  glaniodd yn  gyda byddin o . Tyrrai nifer o Gymry ato a gorchfygodd  ar   ar . 
+
+Am gyfnod gwellodd sefyllfa'r Cymry. Diddymwyd y deddfau penyd a osodwyd ar y Cymry gan y Saeson ar ddechrau'r ganrif. Dan ei fab  cyflwynwyd y  a roddodd Cymru yn yr un system cyfreithiol a gweinyddol â Lloegr ond a waharddodd yr iaith  o fywyd cyhoeddus y wlad. Ar yr un pryd newidiodd Cymru mewn cenhedlaeth neu ddwy o fod yn wlad  i fod yn wlad . Gwelwyd hefyd adfywiad llenyddol - cyfnod y  a'r   - ond troes y bonedd fwyfwy Seisnigaidd a thyfai bwlch rhwng arweinwyr cymdeithas a'r werin. Un canlyniad o hynny oedd y mudiadau crefyddol  a ymledai'n gyflym yn ystod y  a'r . Dechreuodd Cymru droi'n wlad ddiwydiannol yn ogystal ac erbyn diwedd y 18fed ganrif a dechrau'r  roedd trefi diwydiannol, chwareli a phyllau glo yn nodwedd amlwg ar fywyd y wlad. Tyfodd  ac ymledai'r . Cynyddai'r galw am  ac am  ac erbyn diwedd y 19eg ganrif roedd mudiad  ar ei anterth.
+
+Cymysg fu ffawd y genedl yn ystod y . Ond er gwaethaf ,  y ,  a'r dirywiad ieithyddol yn y  a'r , mae Cymru heddiw'n meddu  ac ymddengys fod yr iaith  yn wynebu dyfodol mwy gobeithiol nag a ddychmygid genhedlaeth yn ôl er mai dim ond oddeutu 18% o'r Cymry sy'n siarad Cymraeg.
+== Israniadau Cymru ==
+
+
+
+
+== Gwleidyddiaeth ==
+
+
+
+
+Rheolid Cymru yn wreiddiol gan frenhinoedd neu dywysogion Cymreig annibynnol neu led-annibynnol megis , , a'i ŵyr , a fabwysiadodd y teitl  ym : cydnabuwyd hyn gan Frenin Lloegr ym  yn unol â . Ar ôl goresgyn  gan , mynegwyd y dyhead am annibyniaeth i Gymru yn y  gan nifer o wrthryfeloedd bychain. Y gwrthrhyfel mwyaf oedd gwrthryfel  a ddechreuodd ym . Curodd gwŷr Glyndŵr lu Seisnig ger  ym . Cafodd Glyndŵr ei gyhoeddi yn Dywysog Cymru ag edrychodd am gymorth gan y , ond erbyn  roedd gafael y lluoedd Seisnig ar y wlad yn rhy gryf a dirwynodd y gwrthryfel i ben.
+
+Roedd gweddill y  yn bur ansefydlog hefyd. Ochrai'r rhan fwyaf o'r Cymry â phlaid y  yn ystod . Uchafbwynt y rhyfeloedd hynny oedd buddugoliaeth  ym  yn ; diolch i'r cymorth a gafodd gan y Cymry a heidiai i'w gefnogi pan laniodd yn Sir Benfro, trechodd Harri y brenin  a chipiodd goron Lloegr gan gychwyn .
+
+Yn ystod terynasiad , ychwanegwyd chwech sir newydd at y rhai a fodolai eisoes ar diriogaeth yr hen Dywysogaeth gan  trwy roi statws sirol i arglwyddiaethau  a  a chreu pedair sir newydd, sef , ,  a ,  a gwnaethpwyd deddfau Lloegr yn ddeddfau gwlad yng Nghymru. Yng , creuwyd sir newydd  yn y de-ddwyrain ond rhoddwyd y sir yn rhan o gylchdaith llysoedd San Steffan ac felly cafwyd yr ymadrodd cyfreithiol "Cymru a Sir Fynwy", anomali a barhaodd hyd yr 20fed ganrif er na fu'r sir newydd yn rhan o Loegr fel y cyfryw.
+
+Mae aelodau'r , a grëwyd ym 1998 ac sy'n cyfarfod yng , yn gael eu hethol gan y Cymry. Tywysog Cymru yw'r teitl y mae brenin neu frenhines Prydain yn arfer rhoi i'w mab hynaf (ond nid yn ddieithriad), ond nid yw'r tywysog ei hun yn byw yng Nghymru nac yn cymryd rhan yn ei llywodraeth. Y Tywysog Siarl yw'r Tywysog Cymru Seisnig cyntaf i fedru siarad tipyn bach o .
+
+== Daearyddiaeth ==
+
+
+
+
+Crewyd patrwm o 13 o siroedd yng Nghymru ar ôl Deddf Uno 1536: , , , , , , , , , , , , a .  Y rhain ydyw siroedd hanesyddol Cymru. O dan Ddeddf Llywodraeth Leol 1888, crëwyd siroedd gweinyddol oedd wedi ei seilio ar y siroedd traddodiadol, ond nid oeddynt yn union yr un fath.  Yn ad-drefnu llywodraeth leol  crewyd wyth sir gedwedig: , , , , , ,  a . Erbyn hyn y rhain yw enwau siroedd seremonïol Cymru.  Yn 1996 crewyd 22 o awdurdodau lleol i gymryd lle'r wyth sir gedwedig, a'u henwau yn cynnwys rhai o enwau'r 13 sir hanesyddol a rhai o'r wyth sir gedwedig, a'r ffiniau yn wahanol weithiau. Mae rhai o'r trefi mawrion yn awdurdodau unedol eu hunain e.e. , , .
+
+Mae tri  yng Nghymru: ,  a . Dyfarnwyd i'r cestyll , , , a , ym , ac i  ardal ddiwydiannol  ym , statws   .
+
+Gweler hefyd: , , , , , .
+
+== Economi ==
+
+
+Mae rhannau o Gymru yn ddiwydiannol ers y 18fed ganrif. 
+Mae , , , ac  wedi cael eu cloddio yng Nghymru. Roedd y gweithiau  ac  a'r pyllau glo wedi denu miloedd o fewnfudwyr i'r wlad yn ystod y 19fed canrif, yn enwedig i gymoedd de Cymru. Bu'r mewnfudwyr hyn, y rhan fwyaf ohonynt o  neu , yn allweddol yn y newid iaith a sbardunwyd yn y De-Ddwyrain yr adeg hon, o'r Gymraeg i'r Saesneg.
+
+== Demograffeg ==
+
+'''Cyfrifiad 2001'''
+*Poblogaeth: 2,903,085,  Gwryw: 1,403,782   Benyw: 1,499,303
+*amcangyfrif canol 2005 (Swyddfa Ystadegau Cenedlaethol): 2,958,000
+
+=== Lle geni ===
+*Canran y boblogaeth ganwyd yn:
+**Cymru:                 75.39%
+**Lloegr:                20.32%
+**Yr Alban:               0.84%
+**Gogledd Iwerddon:       0.27%
+**Gweriniaeth Iwerddon:   0.44%
+
+=== Grwpiau ethnig ===
+**Croenwyn: Prydeining:   95.99%
+**Croenwyn: Gwyddelig:     0.61%
+**Croenwyn: eraill:        1.28%
+**Cymysg: croenwyn a croendu 0.29%
+**Cymysg: croenwyn ac asiaidd 0.17%
+**Cymysg: eraill:          0.15%
+**Asiaidd:
+***Indiaidd:               0.28%
+***Pacistanaidd:           0.29%
+***Bangladeshaidd:         0.19%
+***Asiaidd eraill:         0.12%
+**Croendu:                 0.25%
+**Tseiniaidd:              0.40%
+**Canran y boblogaeth yn cydnabod eu hunain fel '''': 14.39% (Doedd ffurflen y cyfrifiad ddim yn gofyn y cwestiwn hwn ac fe fu llawer o gwyno am hynny. Felly dyma'r canran o bobl a wnaeth ysgrifennu'r wybodaeth hon ar y ffurflen er nad oedd disgwyl iddynt wneud hynny.)
+
+=== Crefyddau ===
+**Cristnogol: 71.9%
+**Bwdism:      0.19%
+**Hindw:       0.19%
+**Iddewig:     0.08%
+**Moslemaidd:  0.75%
+**Sîcaidd:     0.07%
+**Crefyddau eraill: 0.24%
+**Dim crefydd: 18.54%
+**Dim yn dweud: 8.06%
+
+=== Oed y boblogaeth ===
+**0-4: 167,903
+**5-7: 108,149
+**8-9: 77,176
+**10-14: 195,976
+**15: 37,951
+**16-17: 75,234
+**18-19: 71,519
+**20-24: 169,493
+**25-29: 166,348
+**30-44: 605,962
+**45-59: 569,676
+**60-64: 152,924
+**65-74: 264,191
+**75-84: 182,202
+**85-89: 38,977
+**90+: 19,404
+=== Gwybodaeth o'r Gymraeg: ===
+*Canran y boblogaeth 3 blwydd oed neu hŷn:
+** yn deall Cymraeg yn unig: 4.93%
+** yn siarad Cymraeg, ond ddim yn ysgrifennu na darllen Cymraeg: 2.83%
+** yn siarad a darllen Cymraeg, ond ddim yn ysgrifennu Cymraeg: 1.37%
+** yn siarad, darllen, ac ysgrifennu Cymraeg: 16.32%
+** gyda rhyw gyfuniad o'r sgiliau hyn : 2.98%
+** heb wybodaeth o'r iaith Gymraeg: 71.57%
+''(pryd?)''
+
+== Diwylliant ==
+
+
+
+== Arwyddluniau Cenedlaethol ==
+
+Defnyddir pob un o'r canlynol fel arwyddluniau swyddogol neu answyddogol o'r genedl Gymreig:
+* (Y Ddraig Goch)
+* 
+* 
+* 
+*
+*
+
+==Cyfeiriadau==
+
+
+== Cysylltiad allanol ==
+*
+
+== Gweler hefyd ==
+* 
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
 
-   7.1.4. Dylid datblygu a gweithredu'r cysyniad o Ganolfan Adnoddau Iaith
-   7.17 Mae hybu darllen yn rhan hanfodol o unrhyw strategaeth i hybu'r
-   ffactorau hyn er mwyn newid patrymau defnyddio iaith drwy ymyrryd mewn
-   dyfodol. Enghraifft wych i ni i gyd o'r hyn y gellir ei gyflawni drwy
 
-   hyfforddi ac ati. Gan mai proses yr ydym yn ei disgrifio, mae clymu'r
 
-   newydd ac yn y cyfleoedd newydd i'w defnyddio.
 
 
 
 
 
-   i fentro defnyddio'r Gymraeg yn hytrach na'r Saesneg, hyd yn oed mewn
-   dan sylw yn y sector cyhoeddus. Parhaodd ein hymrwymiad i Rhwydiaith
-           
-   cyfleoedd cymdeithasu, yn enwedig ymhlith yr ifanc. Dengys y data y byddai
-   yn y fro hon, ond sicrhau ei defnydd parhaol mewn gweinyddiaeth fewnol
-   Cynghori yng Nghymru, Cymorth i Fenywod yng Nghymru).
-   yn arbennig. (Paragraffau 5.1.7, 5.2.5 a 5.4.6).
-   staff yn brin - yr hyn sy'n ddiffygiol yw'r teimlad o berchnogaeth gymunedol
-   a symbylu pobl ifanc i ddefnyddio'r iaith yn fwy naturiol.
-   
 
-      *Ailargraffu'r daflen Cliciwch ar y Gymraeg.
 
 
 
-   cynllunio.
 
 
-   ar eu bywyd.
-   ieithyddol ar gyfer yr holl sir. Mae nifer o ffyrdd i ddatblygu ac ehangu'r
-   gwelwyd cryn lwyddiant wrth gyhoeddi nofelau a llyfrau newydd yn y Gymraeg,
-    [TABLE NOT SHOWN]
 
-   
 
-   Cymdeithas Tai Hafan
 
 
-   hefyd yn awyddus i'r gwaith sylfaenol hwn arwain at gynnydd yn y dyfodol.
 
-       a chael cymeradwyaeth eang iddo.
-   
-   
-     
-      *Cyrff sy'n hybu ieithoedd rhanbarthol neu leiafrifol ym Mhrydain
-   yn greiddiol i gysyniad Fenter Iaith.
-   datblygu yn yr ardal, y naill yn Gymraeg ei hiaith, a'r llall yn Saesneg.
-   o ddisodli'r Gymraeg a ddechreuwyd yng Nghymru yn ail hanner y ganrif
-   
-      *Yn ymarferol, Saesneg yn unig a ddefnyddid gan fwyafrif llethol y
 
 
-      *creu amodau cymdeithasol a fydd yn meithrin agweddau cadarnhaol tuag
 
-     
-   yw'r mentrau iaith. Eu prif gryfder yw eu potensial i godi proffil y
-   y d�nt yn fwy cyfforddus wrth ddefnyddio'r iaith.
-      *rhoi cyfle i bobl ifanc aros yn yr ardal.
-   hwn:
-       � phobl mewn Cymraeg a Saesneg;
 
-   egurodd y gogyddes, gan sychu ei dagrau.
-   yn yr ardal yn y nifer fawr o atebwyr a ddatganodd eu bod am i Antur
-   ychwanegol ar y Gymraeg pe bai cynnydd yn ei statws a'r gefnogaeth swyddogol
-      *Oddi mewn i sir neu ranbarth penodol, gallent weithio yn �l swyddogaeth
 
 
-   yr ardal yn fawr iawn - ac yn nhermau adfer hyder y gymuned wrth ddefnyddio'r
-   PARTNERIAID Y BWRDD
-   nad yw newid o reidrwydd yn fygythiad i'r Gymraeg.
-   6.2 Beth sydd i'w wneud ?
 
-      Siec-M�t
-   A threuliodd y dywysoges y nos yno.
-   sydd ar gael i siaradwyr Cymraeg yn y cylch yn niferus ac wedi eu hirsefydlu.
-   sicrhau dyfodol ffyniannus i'r Gymraeg. Yn sgil twf a llwyddiant yr iaith
-   Gymraeg fel prif iaith y gymuned o dan fygythiad. Er mwyn ceisio ei hadfer
-   gwelwyd cryn lwyddiant wrth gyhoeddi nofelau a llyfrau newydd yn y Gymraeg,
-   
 
-   hyder mewn pobl i ddefnyddio'r iaith ar bapur yn ogystal ag ar lafar.
 
-   
-   Sicrhau fod pob person ifanc yn ymwybodol o'r ddarpariaeth a'r cyfleoedd
-   mewn proses eangach o addysgu plant. Yn ddiau, rhaid parhau i sicrhau
-       iaith.
-       ar enghreifftiau o arfer da y gellid eu cymhwyso at eu gwahanol ddibenion;
-   Cymreig ledled America'n cyfrannu at yr ymdeimlad cenedlaethol, ond mae
-           Y nos heb lais. 
-   yn y Gymraeg.
-   Iaith �'r arbenigrwydd ieithyddol berthnasol i holl ystod cyfrifoldebau'r
 
 
-   2.1.2. Yn draddodiadol, y teulu oedd prif asiant trosglwyddo'r Gymraeg,
-     
-   ymyrraethol ddod i ddeall gwir gymeriad ei gymuned fel y mae, a gweithredu
-   pob ffynhonnell briodol ac annog a chynorthwyo eraill i wneud yr un fath.
 
-   medru'r Gymraeg, nac ychwaith ddatblygu peuoedd newydd sydd eu hangen
-   a wnaeth? Mynd am dro yn y mynyddoedd, cerdded allan yn y cefn gwlad,
 
 
-   
-   newydd ac yn y cyfleoedd newydd i'w defnyddio.
 
-   ar Gyfrifiad 1991
-   yn y fro hon, ond sicrhau ei defnydd parhaol mewn gweinyddiaeth fewnol
-   dilyn i hyn, gellid credu, fel yn achos yr Wyddgrug, y byddai cryn ddefnydd
-   Gallodd pawb weld ei bod yn dywysoges go iawn, oherwydd ei bod wedi teimlo'r
 
-   Swyddfa'r Post
-   yn dal i ddigwydd yn yr ardaloedd a archwiliwyd. Un o'r rhesymau dros
-     
-   i genhedlaeth.
 
-   a Gwlad y Basg.
 
-   
-   
-   Gorchwylion y Bwrdd:
-   3. Ymyrraeth Ieithyddol: Ymyrraeth Effeithiol?
 
 
 
-     * Bwrdd yn Comisiynu Arolwg o'r Eisteddfod (1.8.97)
 
-   �'r Gymraeg yn ddewis iaith iddynt yn meddu ar yr un hawliau �'r rheiny
 
-       Saesneg ysgrifenedig yn eithaf da neu'n dda iawn.
-   aelodau`n neilltuo tua dau ddiwrnod y mis.
-   
-   Mantolen ar 31 Mawrth 1997
-   i amcanion y Fenter gan ddefnyddio amrywiaeth eang o ddata cynradd ac
 
-      *Lansio llaeth Cymreig Marks & Spencer ac Elm Dairy mewn pecynnau
-   
-     
-   3.6.4. Ystyriwn hyn ymhellach yn yr adran nesaf.
-   a chyfrannwr ariannol cychwynnol i fentrau lleol fel Menter Cwm Gwendraeth